Een dierbare Israëlische vriend heeft op Facebook een foto van een rij auto’s op de snelweg gezet. De inzittenden waren uitgestapt en lagen met hun hoofd voorovergebogen op de grond: ‘How was your ride home from work #Israelunderfire.’ Een even dierbare pro-Palestijnse vriendin geeft iedere dag de tussenstand weer: er vallen veel meer Palestijnse dan Israëlische doden.
Ze zijn betrokken, ze kiezen partij. Ik weet niet goed hoe te reageren. De Facebook-knoppen zijn uiteraard belachelijk – vind ik dit leuk? –, maar dat is niet de reden. Mijn Israëlische vriend nam mij mee op reis en toonde mij zijn land door zijn ogen. Hij vertelde hoe hij gevormd is door zijn tijd in het leger en zijn Joodse achtergrond. Op zijn aanraden las ik Richard North Pattersons Exile, een briljante en spannende thriller die de complexe geschiedenis van terreur aan beide zijden van het conflict invoelbaar schetst. Mijn pro-Palestijnse vriendin begrijp ik ook: zij komt op voor het onderdrukte volk dat met minder middelen strijdt voor zijn legitieme plek om te leven en te wonen, en bedolven raakt onder geweld.
Hoe doorbreek je de cirkel van oorlog en geweld? De Amerikaanse psycholoog Marshall Rosenberg bedacht een techniek: non-violent communication. Het uitgangspunt van geweldloze communicatie is de menselijke behoefte achter boosheid te achterhalen. Rosenbergs communicatiemethode is naast een levenshouding (empathisch) ook een complete taalfilosofie: heel precies brengt hij behoeften in kaart, ontmaskert hij verantwoordelijkheid-ontkennende taal, en laat hij zien hoe bepaalde taal mededogen blokkeert. Rosenberg beschrijft hoe hij in een Palestijns kamp wordt uitgescholden voor ‘kindermoordenaar’ omdat hij een Amerikaan is. Hij vat het niet persoonlijk op, maar gaat het gesprek aan. Via Rosenbergs methode komen de basisbehoeften van de man die hem heeft uitgescholden naar voren: veiligheid, scholing voor zijn kinderen, respect.
Behoeften conflicteren nooit, strategieën om die behoeften te vervullen wel, aldus Rosenberg. Vijanden hebben dezelfde behoeften. Een mooi initiatief van Palestijnse en Israëlische vrouwen maakt dit duidelijk: Women Say Enough. Het is een serie foto’s gemonteerd als een clip, waarin verschillende vrouwen achter elkaar een beschilderde hand met ‘Stop!’ omhooghouden. De handen zijn beschilderd als het handje van Fatma (volgens de Arabische traditie) of Mirjam (Joodse traditie). Ze drukken een duidelijke behoefte uit: bescherming tegen geweld.
Ooit pleitte de journalist Frénk van der Linden voor lessen in de liefde op de lagere school. Aanleiding was de pijnlijke scheiding van zijn ouders, die dertig jaar lang niet met elkaar spraken – ook liefde kan oorlog zijn. Mooi idee. Bij die lessen in de liefde horen wat mij betreft ook lessen in geweldloze communicatie. Neem het op in het basisonderwijs. In Israël, in Palestina. En bij ons.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
