Filosofie is makkelijker als je denkt
In ‘Filosofie is makkelijker als je denkt’ helpen we je in vier stappen op weg in het zelf leren denken. Dit keer: wat is willen?
‘De wereld is de spiegel van het willen’
Willen is makkelijker als je denkt. Tenzij je niet wilt willen natuurlijk. Een kleine inleiding in de filosofie van de wil.
Wat is er heerlijker dan kunnen doen wat je wilt? Kunnen doen wat je wilt lijkt het eenvoudige recept voor geluk, maar wat nu als je dingen wilt die niet leuk zijn – dingen die je liever niet had gewild? Klinkt dit theoretisch? Vraag het aan een gestopte verstokte roker. Die had graag ooit iets anders willen willen.
Kun je ook niet willen willen? Probeer het maar eens. Dat kun je niet willen. Zo makkelijk komen we er dus niet vanaf, van dat willen. En zo bekeken wordt het steeds lastiger om je voor te stellen dat doen wat je wilt iets met geluk te maken heeft. Zeker na het lezen van Arthur Schopenhauers De wereld als wil en voorstelling: ‘De wereld is niets anders dan de spiegel van dit willen, en alle eindigheid, alle lijden en kwaal, behoort tot de uitdrukking van datgene wat hij wil, en is zo daar hij zo wil.’
De wil waar Schopenhauer (1788-1860) hier over schrijft is een andere wil dan de wil die we bedoelen als we een ijsje willen. Je kunt als je wilt ook afzien van dat ijsje, maar van de Wil, waaruit het hele bestaan ontstaat, daar kunnen we niet van afzien.
We voelen dit heel sterk als we ons vervelen. ‘Een ijdel verlangen’ noemt Schopenhauer het. We hebben nergens zin in, behalve in ergens zin in hebben. En dat zeurende gevoel is de Wil die we nooit kunnen uitzetten.
Of toch wel? Volgens het boeddhisme is het soms mogelijk na lange oefening je ego los te laten. En wie geen ik heeft, voelt ook geen persoonlijke verlangens meer. De behoefte aan ijsjes en andere wereldse zaken die je herinneren aan de onophoudelijk wil, zou verdwijnen als sneeuw voor de zon.
Schopenhauer, die weliswaar veel sympathie had voor de boeddhistische teksten die hem eind achttiende eeuw via Britse missionarissen konden bereiken, denkt niet dat de wil en het bijbehorende lijden op die manier uit te schakelen zijn. De enige tijdelijke uitweg die de mens heeft vindt hij in de muziek. Muziek brengt ‘de wil zelf tot uitdrukking’, doordat ze onze ‘stemmingen in abstracto’ uitdrukt. En alleen deze abstracte stemmingen kunnen de onrust van onze wereldse verlangens een beetje temmen.
