Filosofisch denken begint altijd op de tast. Je voelt waar je gedachten heen willen gaan, je merkt op wat ze elkaar te zeggen hebben. Gaandeweg verdiep je ze, om ze dan zo stijlvol mogelijk tot uitdrukking te brengen. Zo bezien is er slechts een accentverschil tussen filosofie en de letteren; het gaat in beide gevallen om het vinden van frisse, waarachtige taal voor hoe het bestaan op je overkomt. En die taal wordt alleen maar fris en waarachtig als je doorvoelt wat je denkt.
Precies dat soort taal kwam ik tegen in Over het zwijgen, de nieuwe roman van de jonge en supergetalenteerde Roelof ten Napel. Het boek gaat over dichteres Marie, die na een paar succesvolle bundels is stilgevallen. Marie betwijfelt of ze de verhalen die mensen elkaar over zichzelf vertellen nog wel kan vertrouwen. Want ‘een mens is geen verhaal’, denkt ze. Er leeft altijd van alles in je ‘dat zich nooit ontvouwde tot een plot’. Dus is het volgens Marie niet waarachtig om jezelf te verwarren met dat wat je over jezelf kunt vertellen.
Is het leven een verhaal?
Een heerlijke observatie, die mij uit het hart gegrepen is. Zelf krijg ik steeds meer weerzin tegen al die zogenaamd onthullende, biografisch getoonzette interviews die de geïnterviewde dwingend toebuigen naar zijn of haar verleden. Alsof de wording van jouw persoonlijkheid in essentie een kwestie van ‘en-toen-en-dus-toen’ is. Alsof de lineaire weg van je wiegje naar daar waar je nu staat jouw aard het beste verklaart.
Zo’n verhaal vervormt, want het is nooit helemaal compleet en nooit helemaal waar. Ik weet heus wel dat de waarheid waarschijnlijk nooit te bereiken valt, en in elk geval nooit te claimen. Maar het aplomb waarmee zulke beschrijvingen van iemands persoonlijke geschiedenis worden gepresenteerd als de clou van het raadsel mens irriteert me.
Even tussendoor… Meer columns lezen van Denker des Vaderlands Marjan Slob? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
‘Een mens komt niet ergens op neer,’ mijmert Marie. En dan: ‘Ik ben een plek waar iets blijft liggen in de bocht van een rivier.’ Zo voelt het voor mij ook; dat denk ik met haar mee.
