Is het een kwestie van tijd voordat de mens het toeval beheersbaar maakt met technische snufjes? Een alarmmatje en een slimmemobile zijn het er nog niet over eens.
Babykamer, nacht
Een baby ligt te slapen in haar wiegje. Tussen haar matras en het overtrek ligt een alarmmatje dat haar ademhaling, hartslag en bewegingen registreert. Boven haar hoofd hangt een educatieve mobile met draaiende onderdelen, voorzien van de allernieuwste techniek.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
WAKY (ALARMMATJE)
De baby draait zich nu al twee intervallen minder vaak om dan normaal. Dit is op basis van mijn eerdere metingen nog niet alarmerend. Ik stuur nog geen melding, maar het is code oranje.
LEARNY (MOBILE)
Je hebt het er maar druk mee. Denk je echt dat dit iets zal helpen als het toeval wil dat er iets verschrikkelijks gebeurt met dit kindje?
WAKY
Het toeval wil niks. En als het stiekem toch iets wil, ben ik er juist om het te slim af te zijn. Wat ben jij voor een barbaar, ondanks je geraffineerde uiterlijk en al je technische mogelijkheden? Jij zou aan mijn kant moeten staan. Deze baby is te geliefd om zomaar aan het toeval over te laten. Daarom hebben de mensen ons bedacht. Als haar slaappatroon iets te veel afwijkt, sla ik alarm. Over alarm gesproken: er was net een kleine beweging, maar ik hou code oranje toch nog even aan.
LEARNY
Dit kind is kerngezond. Je kunt het de hele dag meten, maar dat neemt niet weg dat er iets toevalligs kan gebeuren, iets noodlottigs. Het leven van dit kind zelf is al een gevolg van toevalligheden. Waarom versmolten juist deze ene zaadcel en deze eicel? Het kind had ook in een sloppenwijk in Bangladesh geboren kunnen worden. Denk je dat ze daar een alarmmatje had gekregen? Toeval is een wezenlijke eigenschap van het menselijk leven.
WAKY
Dat zullen we nog weleens zien. Gelukkig hebben de mensen het toeval op veel terreinen succesvol bevochten. Er zijn prenatale tests die nare afwijkingen voortijdig in beeld brengen. Misschien is het toeval voor toekomstige baby’s helemaal niet meer wezenlijk. De mensen zijn hard op weg om gedurende hun complete levensloop het toeval zo veel mogelijk uit te sluiten.
LEARNY
Inderdaad, daar zijn ze hard mee bezig. Maar iets wat wezenlijk is voor het leven, kun je onmogelijk uitsluiten. Een baby kan ook stikken in jouw draadjes, terwijl jij juist bedoeld bent om wiegendood te voorkomen. Dat noemen de mensen tragiek. Met de toename van de beheersing zal ook het noodlot meebewegen. Het toeval zal de beheersing altijd volgen, als een schaduw.
WAKY
Wat ben jij macaber. Sommige apparaten wíllen gewoon niet vooruit. Terwijl het toch duidelijk is dat de mens gekenmerkt wordt door zijn steeds slimmer gevoerde gevecht tegen het toeval. Berusting in het lot is tegennatuurlijk voor de mens – juist het verzet tegen het toeval is wezenlijk. Antropogenetica staat nog in de kinderschoenen, maar is onstuitbaar in opmars. De mens zal zijn eigen evolutie verder in eigen hand nemen.
LEARNY
Mensen denken graag dat ze in de kosmos een speciale plaats innemen. Maar als de kosmos een jaar zou bestaan, zou de mens pas een paar seconden bestaan. Die laatste seconden zijn een louter toevallige wending in een onverschillig universum. Dat is voor mensen heel moeilijk te accepteren. Het krenkt ze in het narcisme dat hen vanaf hun hightech-wiegje typeert.
WAKY
Code oranje is ingetrokken. Maar ik voel me onbehaaglijk. Kun jij misschien een stukje Bach of Mozart opzetten?
LEARNY
Bach of Mozart, ik heb alles, dus kun je zelf de knoop even doorhakken?
WAKY
Je moet afspelen wat op dit moment optimaal is voor de ontwikkeling van het babybrein, op basis van de door jou verzamelde data, sukkel! Moet ik jou echt alles uitleggen?
LEARNY
Optimaal voor de baby op dit moment? Stilte. Maar je hebt me nu uitgedaagd, ik zet een fraaie ouverture op. Al was het maar om aan jou te laten zien dat toevalligheden onlosmakelijk verbonden zijn met het menselijk leven – de gelukkige ouders hadden ook niet kunnen voorspellen dat ons gesprek ertoe zou leiden dat ik midden in de nacht muziek zou afspelen. Misschien kun je op een dag begrijpen dat toeval het leven niet alleen bedreigt, maar ook verrijkt – vriendschappen, liefdes en baby’s ontstaan ook toevallig. Dat wat heerlijk of verschrikkelijk is voor het leven, lijkt altijd door de deur van het toeval binnen te komen. Die onbeheersbaarheid bepaalt juist de intensiteit van een mensenleven. Niet voor niks waren de Olympische goden vaak jaloers op het geluk van de stervelingen!
Muziek schalt door de kamer. De baby wordt wakker en begint te huilen. Een van de ouders komt haar troosten en zet de mobile fronsend uit.
