01 Wat kan ik weten?
‘Als mensen in hun leven ontregeld raken, willen we daar gelijk een diagnose op plakken: dit is het hokje “normaal”, dit “abnormaal”, en dit noemen we “herstellend”. Maar de werkelijkheid is complexer. Kun je wel volledig herstellen? Hoe ziet een “hersteld” leven eruit? En waarom noemen we een zakenman met een duur pak aan die in zijn telefoon staat te schreeuwen eigenlijk geen “verward persoon”, terwijl hij zich toch behoorlijk vreemd gedraagt? We kunnen niet zonder categorieën, maar ook niet zonder onzekerheid leven. In de film Le tout nouveau testament van de Vlaamse filmmaker Jaco van Dormael woont God in een bedompt driekamerappartement in Brussel en stuurt hij via zijn computer leed en verdoemenis de wereld in. Zijn dochter komt in opstand, hackt zijn computer en stuurt ieder mens zijn of haar sterfdatum. Wat gebeurt er dan? Precies! Als je alles weet, dan valt er niet meer te leven.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
02 Wat moet ik doen?
‘Filosoof Wouter Kusters beschrijft in Pure waanzin zijn opname op een psychiatrische afdeling. Op een dag mag hij mee naar een kerkdienst, waar een religieuze ervaring hem dusdanig in vervoering brengt dat hij yoga-oefeningen gaat doen. Kusters wordt afgevoerd, omdat hij geen “normaal” gedrag vertoont. “Ik stelde mij open,” schrijft hij, “en vervolgens wordt dat afgestraft.” Volgens mij moeten we binnen de zorg meer tijd maken om echt te luisteren naar mensen, te durven meegaan in datgene wat ze doormaken, om ze beter te kunnen begrijpen en te helpen waar dat nodig is. Daar is ons zorgsysteem nu allerminst op ingericht.
‘Ook het onvoorstelbare kan gebeuren’
03 Wat mag ik hopen?
‘Hoewel we als mens niet zonder kunnen, ben ik niet van de hoop. Ik zie hoop als een worst die je voorgehouden wordt. Ik sta wel open voor het idee dat alles altijd verandert – dat mijn kwetsbaarheid rekbaar is, dat ook het onvoorstelbare in een mensenleven kan gebeuren. Als we meer vanuit dat idee gaan leven, kunnen we onze vastgeroeste ideeën over psychische ziekten herzien. Momenteel ben ik voor een nieuwe voorstelling op residentie in een GGZ-instelling. Als ik er een dag of twee niet ben geweest is alles soms helemaal veranderd; een uitzichtloze situatie kan een paar dagen later compleet anders zijn.’
04 Wat is de mens?
‘Een mensenleven beweegt zich tussen en buiten onze categorieën van psychische gezondheid. Er wordt weleens gesproken over “psychisch kwetsbaren”, maar in feite gaat dat over ons allemaal, ook al hebben we het nog zo goed voor elkaar met een gezin, een mooi huis en een goede baan. Onze kwetsbaarheid is fluïde. In GGZ-instellingen wordt weleens gezegd: wij zijn een spiegel van de maatschappij. Maar wie spiegelt wie precies? Wordt de maatschappij weerspiegeld in de GGZ-instelling, of andersom?’
Het begin en zijn oneindigheid
Corinne Heyrman
Arbeiderspers
232 blz.
€ 20,-
Meer lezen over waarde en zingeving? Bestel nu de speciale uitgave Omdat je het waard bent.
