In Het wilde denken (1962) schreef antropoloog Claude Lévi-Strauss: ‘Het streven naar objectieve kennis is één van de meest ontkende aspecten van het denken van mensen die we primitief noemen.’ De wetenschappelijke ratio waar de westerse samenleving zo prat op gaat is slechts één uiting van ons denken. Net zo belangrijk en ‘wetenschappelijk’ zijn mythen, familiesystemen en rituelen, die bovendien al zo oud als de mensheid zijn en ons daarom meer vertellen over de menselijke natuur.
Lévi-Strauss begon ooit zijn wetenschappelijke carrière in de filosofie, maar al snel raakte hij gedesillusioneerd door de abstractheid van de Parijse filosofiebeoefening. Zijn faam verwierf hij met antropologisch onderzoek, maar desondanks stond hij met zijn ‘structuralisme’ aan de wieg van de Franse postmoderne filosofie.
Halverwege de jaren ’30 had Lévi-Strauss als hoogleraar sociologie in Sao Paolo, Brazilië, de kans gekregen om de Indianenstammen daar te bestuderen. Zijn bevindingen, opgetekend in Het trieste der tropen (1955), zouden zijn internationale doorbraak betekenen. Lévi-Strauss ontdekte daar het belang van mythen, rituelen en familieverbintenissen voor de onderliggende structuur van de stamcultuur. Dat combineerde hij later met het inzicht van de linguïst Roman Jakobson dat aan de taal een universele structuur ten grondslag ligt, die regels voortbrengt waaraan wij ons onbewust houden. Dat maakt het mogelijk dat wij betekenis geven aan de wereld om ons heen en aan onszelf. Eenzelfde structuur lag volgens Lévi-Strauss ook ten grondslag aan onze menselijke beschaving, en de vele verschillende culturen. In Mythologieën (1964-1971) bracht Lévi-Strauss bijna duizend mythes samen, die allemaal variaties waren op een aantal thema’s, zoals man-vrouw, natuur-cultuur en leven-dood. Het menselijk denken wordt gestructureerd door dit soort fundamentele tegenstellingen.
Even tussendoor… Meer lezen over Levi-Strauss en andere grote denkers? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Lévi-Strauss was gefascineerd door de culturele variatie en diversiteit die zo’n universele structuur had weten voort te brengen. Hij geloofde dan ook niet in het onderscheid in primitieve en moderne culturen en maakte zich zorgen om de huidige samenleving, die haar eigen mythische erfenis vergeet. Zijn grootste angst was het ontstaan van een moderne, westerse monocultuur, waaruit alle culturele diversiteit zou verdwijnen.
