‘De filosoof is een eeuwige armoedzaaier, die bij wijze van noodoplossing met de taal, met spreken, zijn kostje bij elkaar scharrelt.’
Een van mijn favoriete moppen als kind was de grap over de klungel die met een autodeur door de woestijn liep. Waarom deed-ie dat? Zodat-ie een raampje kon opendraaien als hij het te warm kreeg.
Toen ik later als filosofiedocent in een schoolboek een cartoon zag over een schoolreisje voor het vak filosofie schoot de grap me weer te binnen. Het was een tekening van een klas leerlingen die middenin een woestijn uit een bus stapt. ‘Is dit het?’ vraagt er een. ‘Ja, dit is het. We zijn er,’ antwoordt de docent.
Een herkenbare situatie voor een professioneel filosoof. Anders dan alle andere wetenschappers heeft de filosoof niets te laten zien. We kunnen niks en we maken niks. Als we het goed doen maken we alleen maar problemen. Filosofische problemen, die filosofische vragen oproepen. Heel veel vragen, maar geen oplossing. Sterker nog: is er een oplossing dan is het geen filosofie, maar een spraakverwarring. Nog sterker: de logici onder de filosofen zijn er nog niet eens over uit wat ze verstaan onder een oplossing. Wat is eigenlijk een oplossing? Kijk, dat bedoel ik. Dat is filosofie. De oplossing is het probleem.
Maar wat hebben we dan aan filosofie?
Dit vertelde de Franse filosoof Jean-François Lyotard (1924-1998) ieder jaar aan zijn eerstejaars filosofiestudenten: ‘De filosoof is een eeuwige armoedzaaier, die bij wijze van noodoplossing met de taal, met spreken, zijn kostje bij elkaar scharrelt; in die hoedanigheid slaat hij een nogal pover figuur tegenover zijn collega’s, want zij, die collega’s, hebben wél dingen die ze u kunnen leren.’
Het werd mijn motto. Want zo is het. De filosoof kan niets dan kletsen en vragen stellen. Dat lijkt niet veel, maar bedenk dan dat de enige plek waar mensen het met elkaar eens kunnen worden het gesprek is. Dan kun je maar beter goed zijn in taal.
Even tussendoor …
Meer lezen over Lyotard en andere grote denkers? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Niet het brein, maar de mond is de plek van de filosofie. We zijn zo gewend geraakt aan het idee dat denken zich in onze kop afspeelt dat we haast vergeten dat een gedachte pas in woorden aanspraak kan maken op waarheid. Filosofie is een oefening in mondigheid. Ik raad iedereen aan hard mee te oefenen. En levert dat iets op? Wat denk je zelf?
Waarom filosoferen?
Jean-François Lyotard
vert. Leon Otto de Vries
Klement
96 blz.
€ 22,99
