Lao Zi (vijfde eeuw voor Christus)
Letterlijk: ‘niet-doen’, een kernconcept uit de taoïstische filosofie
Wat is het?
Handelen zonder vooropgezet plan.
Hoe kun je het bereiken?
Door je erin te oefenen vastomlijnde doelen los te laten.
Wie koste wat kost zijn doel wil bereiken, raakt snel gefrustreerd. Zo iemand heeft een tunnelvisie: hij houdt geen rekening met zijn omgeving en is soms zelfs bereid om over lijken te gaan. Op die manier bereikt hij misschien wel zijn doel, maar richt hij om zich heen enorm veel schade aan. Lao Zi, de grondlegger van het taoïsme, heeft felle kritiek op deze instrumentalistische manier van denken. Volgens hem kan de mens zich beter oefenen in ‘niet-doen’. Deze term betekent niet dat de mens letterlijk niets meer hoeft te doen, maar wel dat hij handelt zonder vooropgezet plan. In plaats van alles naar zijn hand te zetten, staat hij open voor elke situatie waarin hij zich bevindt en houdt hij rekening met iedereen om hem heen. Zo bereikt hij zijn doel en passant en op een ontspannen manier, zonder iemand schade te berokkenen.
Mensbeeld
Lao Zi stelt we ons bescheiden moeten opstellen en de natuur zo min mogelijk dienen te beschadigen. De mens is immers onderdeel van het milieu: zonder haar kan hij niet bestaan. Door de natuur als voorbeeld te nemen, kan hij echter leren hoe hij zelf vitaal kan blijven. Zoals gras meebuigt als de wind eroverheen blaast, zo kan de mens via het ‘niet-doen’ proberen om in alle situaties soepel te blijven. Hierbij moet je afstand doen van eigenbelang en een houding van openheid ontwikkelen.
Sociale filosofie
Lao Zi stelt dat ‘niet-doen’ niet alleen voor gewone mensen belangrijk is, maar bovenal voor de vorst. Een goede heerser moet dan ook zo min mogelijk actief ingrijpen in het leven van zijn onderdanen, bijvoorbeeld door allerlei strenge wetten uit te vaardigen. Sterker nog: de allerbeste vorst doet zo zijn best om op de achtergrond te blijven dat zijn onderdanen nauwelijks weten wie hij is. Juist omdat deze heerser geen dwang gebruikt, is het volk tevreden en gedraagt het zich vreedzaam.
