Johan Braeckman nam een jaar vrij en dacht na over rust, traagheid en het goede leven. Hij kwam uit op dezelfde conclusie die Vondel ooit trok: ‘Dees langsaemheit past groote saecken.’
De Vlaamse filosoof Johan Braeckman nam een jaar onbetaald verlof om de schuur die zijn plots overleden vader aan het bouwen was af te maken. Op die beslissing kreeg hij veel reacties, vertelt hij. ‘Die overtuigden me er al snel van dat ik iets gedaan had wat mensen van belang vonden. Dat zette me aan het denken, en ik ging lezen over alles wat met rust, traagheid en het goede leven te maken heeft.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Een van de dingen die hij concludeerde is dat efficiëntie niet altijd belangrijk is. ‘Neem de bladblazer en de hark. Een bladblazer is zo’n mechanisch ding waarmee mensen bladeren van rechts naar links en dan van links naar rechts laten bewegen. Het ziet er efficiënt uit, en het gaat snel. Maar dan is het alsof je redeneert: dit is een vervelende klus, ik wil er zo snel mogelijk vanaf. Je moet zelfs een koptelefoon op of oordopjes in. Terwijl je in je tuin werkt! Ik vind dat nogal veelzeggend. Voor mij mag in de tuin werken niet echt werken zijn. Dat is bij uitstek het soort activiteit waarbij je tot rust komt; je maakt je hoofd leeg, je laat je gedachten de vrije loop en de buurman kan langskomen om samen een biertje te drinken.
Tekst gaat door onder afbeelding
Illustratie: BMFotografie
Ik vind de hark onvergelijkbaar veel beter dan de bladblazer, ook al is die sneller en efficiënter. Aan de hark hangen allemaal positieve waarden. Zo vindt er bij het harken geen vervreemding plaats: het is iets wat je snapt en je doet het stil en rustig. Een bladblazer is een apparaat dat je niet echt snapt en dat een verschrikkelijk lawaai maakt. Dan komt die buurman niet meer langs om een praatje te maken.’
Heb je ook iets aan die rust bij andere activiteiten?
‘Vondel moet gezegd hebben: “Dees lang-saemheit past groote saecken.” Zulke “grote zaken” kunnen intellectueel zijn: als je iets lastigs wilt doorgronden, moet je daar veel tijd in stoppen. Maar ook duurzame vriendschappen ontwikkelen kost veel tijd. Daarom is mijn verhaal ook een betoog tegen oppervlakkigheid. Als je de diepte in wilt, moet je anders met de tijd omgaan. Mensen zoeken vandaag de dag almaar gejaagd naar nieuws, men springt van de ene website naar de andere. Maar de tijd nemen om een dik boek te lezen en niks anders te doen, je te focussen en te concentreren, is in the long run positiever.’
Braeckman noemt voor hem ‘hallucinante’ cijfers: één op de drie werkende Belgen vindt hun werk niet zinvol. ‘De jobs die de meeste arbeidsvreugde opleveren, zijn die waarbij je de tijd hebt, die ingaan tegen de hang naar efficiëntie en snelheid. Zo heb ik een paar jaar terug aan een timmerman gevraagd een nieuwe boekenkast voor me te maken. Het heeft vele maanden geduurd voordat die klaar was. Ik had ook naar IKEA kunnen gaan en binnen een dag een boekenkast in mijn huis kunnen hebben, voor weinig geld, snel en efficiënt. Maar de arbeid die in de IKEA-kasten is gestopt is een heel ander soort arbeid dan die van de timmerman die mijn boekenkast heeft gemaakt. Die man is daar nu nog trots op en weet voor de rest van zijn leven: daar staat er een van mij. Hij heeft foto’s gemaakt van zijn werk, kan dat aan anderen tonen, terwijl er niemand is die bij IKEA werkt en foto’s neemt van een Billy-boekenkast.
Tekst gaat door onder afbeelding
Fotografie: BMFotografie
Het is als het verschil tussen een diepvriesmaaltijd en voedsel waar je de tijd voor neemt. Een diepvriesmaaltijd is snel, efficiënt en waarschijnlijk nog goedkoop ook. Je eigen eten bereiden is traag en inefficiënt, maar daar zitten veel positieve waarden in, terwijl een diepvriesmaaltijd bijna een “waarde-loos” ding is. Als je zelf je voedsel bereidt of zelfs verbouwt ben je je veel meer bewust van wat je eet, waar het vandaan komt, wat lekker is, wat gezond is, en wat er achter schuilgaat.’
Is het ook niet fijn om dingen snel en efficiënt te doen, zodat je tijd overhoudt voor andere dingen?
‘Tijd voor wat anders? Tijd voor wat dan? Dat is cruciaal. Nog meer van dat soort efficiënte, waarde-loze dingen? Met de bladblazer win je tijd, maar waarvoor, dat weten mensen niet. Als ik met de hark werk is dat geen tijdverlies, dat is net wat ik doet met mijn tijd.’
