Weekendlijstje: Sport

De Olympische Spelen zijn vandaag begonnen. Volgens velen is het tijd- en geldverspilling. En volgens heel veel anderen is het een vorm van vermaak en ontspanning, of zelfs een bron van inzicht.  Een weekendlijstje met denkers over de zin en onzin van sport.

Sport is een les in levensvaardigheid
Albert Camus verzorgt de aftrap in dit weekendlijstje. De filosoof van het absurde was in zijn jeugd een niet onverdienstelijk keeper. De wereld noemt hij zinloos – er is geen ruimte voor een moraal gebaseerd op verheven zaken, zoals religie of filosofische reflectie. ‘Het weinige dat ik over de moraal weet, heb ik geleerd op het voetbalveld en in het theater. Die zullen mijn ware universiteiten blijven’, schreef de Franse denker. Op het gras, in het contact met anderen, leren we volgens Camus het meest over opkomen voor vrienden, fair play, of heldendom.

Sport leert ons verlies te aanvaarden
Er wordt flink gescholden tijdens de wedstrijd: de tegenstanders zijn zakken, de scheidsrechter is een mietje. Uw zoon schrijft: ‘Mijn vader vindt dat “gebrek aan elegantie” maar niets.’ Dit is niet bepaald de galante wereld waar u zo van houdt.
Alain Finkielkraut: ‘“Parijs, Parijs, sodemieter op” – dat is de extreem vulgaire kreet van de tegenstanders van PSG. Mijn zoon houdt van ze, hij begrijpt ze, hij zegt intelligente dingen over ze, hij zegt dat ze maar plagen. Voor mij is het te veel, ook omdat ik zulke goede herinneringen heb aan de tijd dat mijn vader mij meenam naar voetbal. Toen regeerde op de tribunes een zeker savoir-vivre. Ik herinner me nog dat er werd geapplaudisseerd voor de tegenstanders als ze een mooie actie uitvoerden. Dat gebeurt niet meer. De supporters zijn werkelijk debiel. Ze willen de overwinning van hun team tegen elke prijs. Als het andere team slecht speelt, doet dat niets af aan hun winst. Een winst door overtredingen is even verdienstelijk. Ze zijn zelfs blij met een overwinning door een slechte beslissing van de scheidsrechter. Alles is toegestaan; het doel heiligt de middelen.

Ik zou willen dat de sport er nog toe opvoedde om verlies te leren aanvaarden. Je kunt niet altijd winnen. Winst mag ook niet ten koste van alles gaan. Ook leren supporters minder dan vroeger om te leven met onzekerheid: rijke clubs als PSG kopen goede spelers, en daardoor kopen ze ook een grotere kans op winst.’

Sport is typisch menselijk
Filosoof David Papineau in Bill Shankly, Noam Chomsky, and the value of sport: ‘Het boek The Grashopper van Bernard Suits heeft enige cultstatus verworven onder filosofen die nadenken over sport. Volgens Suits bestaan sport en spel in ‘de vrijwillige poging om onnodige obstakels te overwinnen.’ De waarde van sport is erin gelegen de uitdaging met deze willekeurige obstakels aan te gaan. Volgens mij trivialiseert dat de zaken. Als iets niet de moeite waard is om te doen, dan is het net zo min de moeite waard om te doen terwijl het heel ingewikkeld wordt gemaakt. Als dat de enige waarde was, konden we net zo goed blijven ganzenborden. In werkelijkheid is trots op onze lichamelijke prestaties een diepgewortelde eigenschap van de mens. Mensen perfectioneren hun fysieke kwaliteiten en scheppen er genoegen in om die uit te oefenen. Misschien vond dat zijn oorsprong in de praktische noodzaak van jagen, vissen en vechten, maar we zijn lichamelijke oefening gaan waarderen als een doel op zichzelf.’

Sport intensiveert je ervaring
Schrijver en cineast Peter Delpeut reed op de fiets duizenden kilometers door de Verenigde Staten.  In zijn boek De kleine filosofie van het fietsen beschrijft hij hoe hij zich overgeeft aan de slakkengang van de fiets. ‘Je moet je overgeven aan die traagheid en de enorme afstanden.  Een ruimte zonder grenzen vertraagt je denken, waardoor de gevoeligheid van zintuigen toeneemt. Het weinige dat passeert wordt intenser.

Sport is niet alles
Reden genoeg om te denken dat sport een belangrijk onderdeel van het leven is. Als ze het juiste gewicht krijgt tenminste. Zoals Aristoteles al opmerkte: ‘ouders die in de opvoeding van hun kinderen te veel nadruk leggen op sporttraining en geen aandacht schenken aan andere onmisbare aspecten, maken van hun kinderen in werkelijkheid geen ontwikkelde mensen.’ Het gaat daarbij om het zoeken naar de juiste balans, want zoals hij elders schrijft, en waarmee we van harte instemmen: ‘om altijd maar nuttige dingen na te jagen past helemaal niet bij ontwikkelde en beschaafde mensen.’