Spijt doet pijn
Volgens hoogleraar Taalfilosofie Bart Geurts bevat spijt een cognitief en een emotioneel element. Het cognitieve element houdt in dat spijt betrekking heeft op een handeling uit het verleden – een handeling waarvoor alternatieven bestaan. Het emotionele element vinden we in de pijn die ons dwingt om ons handelen aan te passen. Geurts: ‘Soms ontbreekt het ware gevoel. Bijvoorbeeld bij een officiële spijtbetuiging door een regering over iets wat uit naam van het land, maar niet onder de verantwoordelijkheid van de zittende regering, is gedaan.’
Spijt als kompas
Kun je iets nooit meer willen doen, zonder er spijt van te hebben dat je het ooit deed? Columnist Elke Wiss gaat op zelfonderzoek uit: die ene relatie die gedoemd was te eindigen, die ene keer in de te hoge attractie op de kermis, de dreadlocks in haar tienerjaren – geen spijt van, maar gaat niet meer gebeuren. Dit leidt tot de vraag wat spijt precies is. Een gevoel? Een reflectie? Of een kompas dat duidelijk maakt wie we wel en niet willen zijn?
Gezonde spijt
‘Spijt hebben is gezond,’ aldus filosoof Joke Hermsen. Volgens haar is spijt een oprisping van het geweten; een ethisch leven kan daarom niet bestaan zonder spijtgevoelens. In haar roman Blindgangers onderzoekt Hermsen de spijt die gepaard gaat met mislukte liefdesrelaties. Aan de hand van Nietzsche stelt Hermsen dat we gevoelens van spijt na een tragische relatiebreuk kunnen verzachten als we het lot leren liefhebben. ‘Spijt betreft dan vooral de Lauf der Dinge – het gaat nu eenmaal zo.’
Excuses voor de slavernij
Wordt het tijd dat Nederland excuses aanbiedt voor het slavernijverleden? In 2021 bood burgemeester Femke Halsema excuses aan namens de stad Amsterdam, maar tot excuses van de Nederlandse staat kwam het tot op heden nog niet. Volgens filosoof Mariska Jansen is het belangrijk dat Nederland verantwoordelijkheid neemt voor de misstanden tijdens het slavernijverleden. Hierbij rijst de vraag naar het verschil tussen individuele en collectieve verantwoordelijkheid: kun je spijtbetuigingen en excuses maken voor iets dat je zelf niet op je geweten hebt?
Spijtloos leven met Nietzsche
Hoe brengen we frustrerende spijtgevoelens over verkeerde levenskeuzes tot zwijgen? Friedrich Nietzsche, de man die zocht naar een spijtloos leven, kan ons hierbij helpen, stelt filosoof Sebastien Valkenberg. Volgens Nietzsche gaan spijtgevoelens niet weg als we de zondaar verlossen, zoals het christendom belooft. In plaats daarvan roept hij mensen op om zo te leven dat er niets te verlossen valt. Aan de hand van het gedachte-experiment van de ‘eeuwige wederkeer’ stelt Nietzsche dat we toekomstige spijt kunnen voorkomen als we ons voorstellen dat we ons huidige leven nog ontelbare keren moeten (her)leven.