Zou het niet fijn zijn als je advies kon krijgen van misschien wel de grootste denker uit de geschiedenis van de filosofie? Edith Hall wijdde er een boek aan, dat morgen verschijnt. In Wat zou Aristoteles doen? bespreekt ze tien alledaagse thema’s – van zelfkennis en communicatie tot gemeenschap en vrije tijd – en wat Aristoteles erover te zeggen heeft.
In het hoofdstuk ‘beslissingen’ bespreekt Hall een moeilijke kwestie: wat als je niet meer gelukkig bent in je relatie? Zet je er een punt achter, of niet? Aristoteles formuleerde zeven regels die je kunt volgen bij het nemen van beslissingen.
Allereerst komt Aristoteles met de geruststellende boodschap dat het belangrijker is dat je keuze weloverwogen is, dan dat de uitkomst ervan wenselijk of goed is. Uiteindelijk kan een keuze namelijk altijd verkeerd uitpakken – hoe goed je er ook over na hebt gedacht. Het hele proces van wikken en wegen is volgens Aristoteles waardevol in zichzelf. Hoe beter je wordt in het nadenken over waarom je een bepaalde keuze maakt, hoe meer praktische wijsheid (phronesis) je vergaart.
1. Neem de tijd. Een impulsieve keuze is geen weloverwogen keuze. Als je van jezelf erg impulsief bent, kun je er volgens Aristoteles extra baat bij hebben om een nachtje te slapen over een beslissing. Sommige mensen zijn van nature beter in het maken van afwegingen, maar hoe vaker je even pauzeert voordat je een keuze maakt, hoe meer dit uiteindelijk vanzelf zal gaan. Aristoteles ziet het nadenken over beslissingen als een vaardigheid die je kunt leren.
2. Controleer je kennis. Misschien denk je wel dat je partner vreemdgaat, of dat ze niet meer van je houdt, maar is er in feite iets anders aan de hand. Hall schrijft: ‘Aristoteles had gestudeerd aan de Academie, waar bij voortduring werd gediscussieerd over de vraag wat het verschil was tussen ware kennis en opinie of gerucht. En een gerucht dat je partner een verhouding heeft, is geen feit.’
3. Vraag om advies van een deskundige – iemand die geen eigenbelang mee kan laten spelen in zijn of haar advies. En even belangrijk: luister ook naar dat advies. Dat betekent niet dat je de verantwoordelijkheid bij diegene kunnen leggen. Als je dat doet, dan heb je volgens Aristoteles geen weloverwogen keuze gemaakt. Om een goed mens te zijn, moet je ten diepste beseffen dat je zelf verantwoordelijk bent voor je beslissingen: ‘Want van de dingen die door iemands eigen toedoen wel of niet tot stand worden gebracht, is die persoon zelf de oorzaak, en het hangt van hemzelf af waar hij precies de oorzaak van is.’
4. Probeer je in te leven in het perspectief van andere betrokkenen, bijvoorbeeld je kinderen en je gedeelde vrienden. Hall schrijft: ‘Als jullie uit elkaar gaan, zal dat niet alleen invloed hebben op jou en je partner. Het heeft ook gevolgen voor jullie families, vrienden, collega’s, buren en in het bijzonder kinderen, als jullie die hebben. Jullie zijn gezamenlijk betrokken in allerlei verschillende soorten verbanden, en het domino-effect van één veranderende situatie kan nare verrassingen met zich meebrengen.’
5. Ga bij jezelf te rade hoe dit eerder in je leven is gegaan. Wat waren de omstandigheden toen een eerdere relatie uitging? Het is belangrijk bij deze regel dat je jezelf kent. Zelfkennis of zelfinzicht gaat dan ook hand in hand met het maken van een weloverwogen keuze. Volgens Aristoteles is het niet mogelijk een deugdelijk persoon te worden als je niet bereid bent om harde waarheden over jezelf onder ogen te zien. Maar daarbij moet je ook weer niet te streng voor jezelf zijn, of vervallen in zelfmedelijden. Ook in zelfreflectie draait het om het vinden van de gulden middenweg.
6. Probeer te bedenken wat de gevolgen kunnen zijn van verschillende beslissingen en bereid je voor op de mogelijke uitkomsten van je beslissing. Wat zal er gebeuren als je de relatie voortzet? Hoe ga je je waarschijnlijk voelen als je er een punt achter zet? Volgens Aristoteles moet je een plan van aanpak maken, zodat je weet hoe je gaat handelen wanneer een beslissing andere gevolgen heeft dan je aanvankelijk verwachtte.
7. Tot slot: wees je bewust van het noodlot. Welke onvoorziene dingen zouden er kunnen gebeuren? Dit klinkt misschien onzinnig: je weet immers nooit wat er allemaal kan gebeuren. Maar voor Aristoteles is het een essentieel onderdeel van het overwegingsproces. Zelf was hij zich zeer bewust van het noodlot: op jonge leeftijd overleden zijn ouders en werd hij geadopteerd. Daarom was hij altijd bezig met de vraag hoe het noodlot zelfs de best voorbereide plannen kon dwarsbomen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
