Frank Meester: ‘We kunnen alleen met elkaar communiceren als we ervan uitgaan dat de ander de waarheid spreekt. Stel dat we zouden afspreken dat je gewoon mag liegen, dan zouden we nooit weten of we de woorden van de ander kunnen vertrouwen. Elke uitspraak zou evengoed waar als onwaar kunnen zijn. Eigenlijk verliest liegen dan ook zijn betekenis, want als de waarheid spreken niet langer de norm is, kun je er ook niet met leugens van afwijken.
Dat mensen kunnen liegen komt doordat ze niet met zichzelf samenvallen. De Duitse denker Helmuth Plessner noemt dat de excentriciteit van de mens: we zijn in staat vanuit een positie buiten ons naar onszelf te kijken. Daarom kunnen we iets vertellen over onszelf dat niet zo is. Liegen is ook een manier waarop een mens zichzelf vormgeeft, door te doen alsof hij iets is wat hij nog niet is. Aristoteles zegt bijvoorbeeld: als je een goed mens wil zijn, moet je het goede doen. Maar hoe weet je wat het goede is? Daarvoor heb je bluf nodig: doe alsof je goed bent, en dan ontdek je gaandeweg wat het goede inhoudt.
We hebben de leugen dus nodig. Liegen is ook een belangrijk smeermiddel in de omgang met de ander en de harde werkelijkheid. Doordat we kunnen zeggen: ‘Wat heb je mooie schoenen’, ook als we dat niet vinden, wordt de sociale omgang makkelijker. En omdat we onszelf kunnen voorhouden dat we bijzonder zijn, ook al weten we diep vanbinnen dat er veel mensen zijn zoals wij, kunnen we het leven verdragen. Het is goed dat liegen taboe is, maar tegelijkertijd kunnen we niet leven zonder de leugen.’
Kun je leven zonder leugen? Hoofdredacteur Coen Simon gaat er eerlijk over in gesprek met Frank Meester in de nieuwe podcast Filosofie is makkelijker als je denkt. Beluister de podcast op Spotify, Apple Podcasts of op onze website.
