De Keniaanse verhalenverteller Ogutu Muraya wordt geprezen om zijn poëtische en creatieve kwaliteiten. Hij gebruikt storytelling om voorbij te komen aan het kolonialisme.
Fotografie: Bram Budel
Op Thinking Planet (21 april 2018, Utrecht) laat Muraya met behulp van theater, film en muziek zien wat de hedendaagse gevolgen zijn van kolonisatie. Zijn optreden is gebaseerd op zijn veelgeprezen audiovisuele soloperformance Fractured Memories. Meer informatie >>
Wat kan ik weten?
‘Verhalen hebben een ongelooflijke kracht. Ze kunnen je meenemen naar onbekende gebieden. Ze kunnen je niet alleen nieuwe dingen te weten laten komen, maar ook andere perspectieven laten zien. Met verhalen kun je mensen tegelijk op een intellectueel en emotioneel niveau raken. Het gaat om een dialoog tussen het publiek, de verteller en het verhaal. Voor even deel je een ruimte en een tijd met elkaar en krijgt het verhaal de mogelijkheid om al je zintuigen aan te spreken.
Als het goed is gebeurt er dan iets magisch.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Wat moet ik doen?
‘Omdat verhalen zo krachtig zijn, kunnen ze ook een grote invloed hebben op ons leven en erg gevaarlijk zijn. Ze kunnen ons manipuleren. Wanneer steeds dezelfde verhalen worden verteld, bepalen ze ons denken. Ze slijten in onze hersenen. Hollywood-producties herhalen vaak hetzelfde liedje. In die films krijgen zwarte mensen of mensen van kleur vaak de rol van slachtoffer of schurk toebedeeld. Witte personages hebben meestal een messiascomplex: ze zijn er om de wereld te redden. Deze rolverdeling is bewust en onbewust gebruikt om de kijkers te hersenspoelen en wit te wassen. Het vervelende is dat dit dominante westerse verhaal moeilijk te doorbreken is. Daarom wil ik andere verhalen vertellen, die ons wereldbeeld niet versimpelen, maar juist complexer maken. Daarmee kunnen we de andersheid demystificeren. Juist door de magie van het verhaal. Het gaat om een moment.
Tekst loopt door onder afbeelding
Fotografie: Bram Budel
Natuurlijk heb ik technieken om het publiek bij de keel te grijpen. Creatief taalgebruik. Oogcontact met iemand houden om een soort intimiteit te creëren. Ik moet de dialoog tussen het publiek, het verhaal en mijzelf als verteller in stand zien te houden. En daarbij moet het verhaal ook mij als verteller ondervragen. Mijn uitdaging is om de complexiteit te omarmen, zonder dat het onbegrijpelijk wordt. Het is een soort balanceren tussen die twee. Als het te eenvoudig en dicht bij het bekende blijft, neem ik de luisteraar niet mee naar nieuwe gebieden; als het te complex wordt, begrijpt hij het niet meer en neem ik hem ook niet mee. Dat balanceren kun je oefenen. Dat is een kwestie van trainen. Het lukt niet altijd. Mijn taak als verteller is om niet op te geven. Ik moet de mogelijkheden die het verhaal biedt openhouden.
De luisteraars dragen zelf natuurlijk ook een verantwoordelijkheid. Je moet niet te lui zijn en alleen naar bekende verhalen willen luisteren. Ga op zoek naar verhalen die anders zijn. En oordeel dan niet te snel. Probeer ervoor open te staan. Dat bereik je door aandachtigheid. Verwacht daarbij niet dat je alles direct begrijpt. Dat hoeft niet. Laat het verhaal zijn werk doen. Je kunt niet alles begrijpen van Kenia omdat je een uur naar een Keniaanse artiest hebt geluisterd. Soms komt het inzicht veel later pas.’
Tekst loopt door onder afbeelding
Fotografie: Bram Budel
Wat mag ik hopen?
‘Door naar verschillende verhalen te luisteren kun je iets leren over de werking van narratieven, kun je begrijpen hoe belangrijk ze zijn voor ons leven, hoe ze overal om ons heen een rol spelen. Geld is ook een verhaal. Het heeft een fictioneel karakter: dat briefje van honderd is niet echt honderd euro waard. Je moet erin geloven. En als iedereen dat maar doet, werkt het. Hetzelfde geldt voor grenzen. Er is geen materieel, werkelijk bestaand iets dat de grens is tussen België en Nederland. Mensen hebben dat bedacht. Dergelijke verhalen ordenen ons leven. Ze zijn extreem machtig. Daarom hoop ik altijd op een betrokken publiek dat door de verhalen die ik vertel het verhalende karakter van de rest van de wereld inziet. Om zo tot het besef te komen dat verhalen weliswaar machtig zijn, maar wel veranderd kunnen worden. Zoals het belachelijke verhaal dat het Westen over Afrika heeft verteld, waarin Afrikanen worden ontmenselijkt. Dat narratief had een politieke functie: slavernij rechtvaardigen. Maar als je nu de krant openslaat, zie je dat het nog steeds resoneert in de berichtgeving over dat continent.’
Wat is de mens?
‘Op een zeker moment in de evolutie zijn mensen elkaar verhalen gaan vertellen. Er zijn tal van onderzoeken die erop wijzen dat dit waarschijnlijk een van de meest invloedrijke ontwikkelingen is geweest voor de mensheid. Dat we zijn wie we zijn omdat we in staat zijn om verhalen te vertellen en in die verhalen te geloven.’
Kom op 21 april 2018 naar Thinking Planet (TivoliVredenburg, Utrecht) om een performance van Muraya te zien! Meer Informatie >>
