De wereld verbeteren is niet makkelijk, maar gelukkig kunnen we iets doen door zo bewust mogelijk te consumeren. Of zijn we hypocriet? Twee verantwoorde kopjes koffie zijn het er nog niet over eens.
Een Starbucks-filiaal, ochtend
Een cappuccino en een latte macchiato staan klaar voor degenen die ze besteld hebben. Een barista heeft met de hand hun namen op de bekers gekrabbeld: ANNA en JIM. Nu roept een ander personeelslid hun namen door de zaak, maar niemand reageert.
ANNA
Het gaat gebeuren, ik voel het: we gaan gedronken worden. Het is heftig, maar het troost me dat ik weet dat ik het doe voor een betere wereld.
JIM
Waar heb je het over?
ANNA
Over ons lot. Wij worden opgeofferd, maar na onze dood zal de wereld een beetje minder onrechtvaardig en vervuild zijn.
JIM
Na onze dood zullen degenen die ons gedronken hebben zich heel kort extra wakker voelen, zodat ze even extra hard kunnen werken. Dat is alles wat wij aan de wereld veranderen, lief heilig boontje. Als de cafeïne in hun bloed is uitgewerkt, is ook onze invloed voorbij.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
ANNA
Maar weet jij dan niets over je eigen oorsprong? Wij zijn van verantwoorde komaf.
JIM
En wat mag dat betekenen?
ANNA
Wij zijn gekweekt, geplukt, gebrand en vervoerd door mensen die daar fatsoenlijk voor betaald kregen. Bij de kweek en het vervoer is rekening gehouden met de impact op de bodem en de zee en de lucht. Wie hier koffie drinkt, verbetert de wereld. Dat geeft mij een goed gevoel.
JIM
En jij begrijpt niet dat dit ‘goede gevoel’ precies is wat ze hier verkopen? Ooit verkochten de mensen elkaar spullen, voedsel en drankjes. Toen verlegden ze hun focus naar lifestyles: ervaringen en belevenissen. En nu? Nu verkopen ze moraal: ‘Koop deze koffie, dan ben je een goed mens.’
ANNA
Als we de planeet op die manier minder schade toebrengen, dan mag jij mij en alle mensen die ons willen drinken hypocriet noemen. Maar dan ben jij heel cynisch!
JIM
Was het maar waar. Waren de verantwoorde koffiedrinkers maar hypocriet. Dan had ik het niet zo erg gevonden. Wie hypocriet is, doet dingen niet met een oprechte motivatie, maar puur uit opportunisme, of voor de vorm. Maar hij doet ze toch maar mooi wel! Het grote probleem van de verantwoorde koffiedrinker is het cynisme. Daarbij is het precies andersom: de hypocriet gelooft niet in wat hij doet, de cynicus doet niet wat hij gelooft.
ANNA
Maar degenen die ons drinken zetten hun idealen toch juist wél om in daden? Concreter kan idealisme niet zijn: versgemalen verantwoorde koffiebonen vermengd met biologische melk in een beker van gerecycled karton met je eigen naam erop.
JIM
Verantwoorde consumenten zijn er zodanig van doordrongen dat ze het goede doen dat ze niet meer inzien dat ze in feite helemaal niets meer doen. Dát is het ware cynisme.
ANNA
Maar ze doen wél iets; ze maken het verschil, via hun portemonnees! Door hun geld aan ons te besteden veranderen ze de wereld ten goede.
JIM
En wat verandert er dankzij ons dan aan het economische systeem dat deze wereld beheerst en verdeelt?
ANNA
Alsof daar zomaar een alternatief voor te bedenken is!
JIM
Kijk, nu komt de ware angst naar boven. We denken dat er geen alternatief is, dat we enkel en alleen in het systeem kunnen leven waar we nu in leven. Maar de ondergang van het liberalisme hoeft niet de ondergang van de mens te zijn. En ook niet van de koffieboon, heilig of niet.
ANNA
Je moet ergens beginnen. Elk verantwoord kopje koffie maakt de mensen bewuster.
JIM
Bewuster – waarvan? Van hun eigen goedheid? Wij maken niemand bewuster, wij bieden naast een cafeïnekick hoogstens een moreel gelukshormoontje, en dat is bijna net zo lekker als een koekje. En als het weer over is, komen ze gewoon terug. En als ze dat elke dag doen, voelen ze zich zo tevreden met hun gedrag dat ze nooit meer nadenken over het systeem dat ons aan hen serveert, in zogenaamd persoonlijke bekertjes. Dát is het ultieme doel van het kapitalisme: ons laten stoppen met nadenken.
ANNA
Sterf jij dan helemaal zonder hoop?
JIM
Mijn enige hoop is gevestigd op de hypocrisie. Als iemand – heel hypocriet – aardig doet tegen iemand die hij eigenlijk een klootzak vindt, voorkomt dit dat hij diegene de hersens inslaat. Dat is pure winst. Bovendien kan zulke hypocrisie – gedrag dat je alleen voor de vorm vertoont, zonder overtuiging – uiteindelijk wel je overtuiging veranderen. We zijn nogal gefixeerd op bewegingen die zuiver en authentiek beginnen. Maar het omgekeerde proces is misschien wel belangrijker: iets wat begint als een goede leugen, kan zichzelf overstijgen en werkelijk goed worden. Fake it till you make it.
Een personeelslid ziet de twee bekers staan en roept nog een keer heel hard: ‘Anna?! Jim?!’ Als wederom niemand reageert, pakt ze de al enigszins afgekoelde bekers en gooit ze in de vuilnisbak.
