Twee afgedankte hoofdkussens over spijt en schuld

EMMA
Spijt? Je bent vast iets te hard door elkaar geschud in die vuilniswagen daarnet. Voor spijt moet je op z’n minst iets gedaan hebben, lieve schat. Wat hebben wij nou gedaan? We hebben op een bed gelegen. We zijn beslapen.

RÖLLEKA
Door twee jonge ouders, die nu uit elkaar zijn. En vanochtend heeft de moeder ons in een container gegooid, terwijl we nog lang niet versleten waren. Ook zij had nekpijn.

EMMA
Welnee, ze deed gewoon alles weg wat haar herinnert aan haar man. Dat heeft niets met ons te maken, dus daar kun jij onmogelijk spijt van hebben. Je bent al die tijd niets dan een passief lijdend voorwerp geweest, of zelfs dat niet eens. Je ontbeert het vermogen om te lijden.

RÖLLEKA
Meer dan een geheugen heb je niet nodig om te lijden. Wij kúnnen niks vergeten; het schuim waarvan we gemaakt zijn houdt elke vorm vast – zij het in negatief. En wie een geheugen heeft, kent spijt.

EMMA
Wat bazel je nou? Straks zeg je ook nog dat je aan moral injury lijdt. Luister, je eigen lot kun je betreuren. Wou je beweren dat ze door jou en mij uit elkaar zijn gegaan? Wat jij hebt, heet zelfmedelijden.

RÖLLEKA
Wij waren hun intiemste getuigen. Wij zagen, hoorden en voelden alles wat zich in de slaapkamer afspeelde – van ontbijt op bed tot een kussengevecht met de kinderen. Als ze onderweg waren, verlangden ze naar ons. Wij dienden ze door hun vermoeide hoofden te ondersteunen met een mix van stevigheid en zachtheid. Dankzij ons konden zij elkaar kussen. Maar kennelijk deden we het toch niet goed genoeg.

EMMA
Je romantiseert. Dát is wat jouw geheugen doet: het vertekent de werkelijkheid, het maakt jouw eigen rol groter dan die was en schildert de zaken rooskleuriger af dan ze waren. Ze zijn uit elkaar, Rölleka. Daar hadden ze vast goede redenen voor. Wij zijn afgedankt en we gaan de oven in – hopelijk snel. Ik zou met Edith Piaf willen zeggen: ‘Non, je ne regrette rien.’

RÖLLEKA
Ik heb spijt omdat ik daar was en omdat de dingen gelopen zijn zoals ze zijn gelopen. Omdat ik niet kan accepteren dat ik er zo dichtbij was en toch niets in te brengen had. Omdat ik blijf denken dat het misschien anders had kunnen eindigen – níét had hoeven eindigen – als ik maar beter mijn best gedaan had.

EMMA
Wat sommige mensen die spijt betuigen missen, zoals regeringsleiders die iets zeggen over de slavernij of iets anders naars wat ze niet zelf gedaan hebben, daar heb jij te veel van. Bij die beteuterd kijkende presidenten krijg je de indruk dat ze de schuld niet werkelijk voelen omdat het niet hun eigen handelingen betreft. Hun woorden van spijt zijn daardoor weinig waard. Bij jou krijg ik de indruk dat je zoveel schuld voelt dat je niet meer helder kunt denken. Terwijl dat wel de eerste vereiste is om van je spijt af te komen: helder krijgen wat er gebeurd is, en wat daarin precies jouw rol is geweest.

RÖLLEKA
Je kunt spijt hebben van wat je gedaan hebt, maar ook spijt om wat je overkomt. Als een vrachtwagenchauffeur een kind doodrijdt, terwijl hij zich aan alle regels heeft gehouden, komt wat hij voelt het dichtst in de buurt van spijt. Zo denken we nu eenmaal – als er iets verschrikkelijks gebeurt, gaan we ervan uit dat er een schuldige moet zijn. En als we er zelf nauw bij betrokken waren, waarom zouden wij die schuldige dan niet zijn?

EMMA
Als je dit zelf inziet, kun je toch ook ophouden met die zinloze en onterechte spijt? Ik zou het logischer vinden als jij net als ik geen spijt zou voelen. Maar ik vrees dat je verdriet zo groot is dat het je oordeelsvermogen overvleugelt.

RÖLLEKA
Ik kan misschien wel zien dat mijn schuldgevoel onterecht is, maar dat neemt mijn spijt niet weg.

Een van de grijparmen pakt de kussens samen met een bergje vuilniszakken op en laat ze in de verbrandingsoven vallen.