Er zijn mensen die naar filosofielessen komen ‘om te horen, niet om te leren’, klaagt de stoïcijnse filosoof Seneca (4 v.Chr.-65) in een brief. ‘Sommigen komen zelfs met aantekeningenboekjes, niet om te noteren waarover het gaat, maar om louter woorden op te schrijven die zij dan weer kunnen herhalen.’ Ik vrees dat Seneca zich zou omdraaien in zijn graf als hij de citatenwebsites, Instagram-pagina’s en truien kon zien waar zijn eigen uitspraken allemaal op terug te vinden zijn. De klassieke stoïcijnen zijn de laatste decennia aan een nieuwe opmars bezig waarbij ze gepresenteerd worden als life coaches die tips geven voor innerlijke kalmte en een gelukkig leven.
Even tussendoor …
Meer lezen over de stoïcijnen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Daarbij blijft het vaak bij inspirational quotes, maar niet in De stoïcijnse school van stoïcijns coach Dennis de Gruijter en filosoof Michiel Buis, die promoveerde op een vergelijking tussen de klassieke en hedendaagse Stoa. In dit uitstekende handboek, dat je zonder voorkennis van het stoïcisme kunt lezen, bespreken ze naast de praktische tips ook uitgebreid het filosofische systeem waaruit de stoïcijnse leefregels voortvloeien. Dat de stoïcijnen opdragen om je niet druk te maken over dingen die buiten je macht liggen, zoals ouderdom of oorlog, komt omdat ze geloven dat de goddelijke logos (rede) alle gebeurtenissen op de wereld bepaalt. En dat ze pleiten voor mildheid tegenover anderen, komt omdat ze menen dat alle mensen deel uitmaken van hetzelfde kosmische geheel.
De Gruijter en Buis tonen de gelaagdheid van de stoïcijnse filosofie en nuanceren het beeld van de stoïcijn als een emotieloze einzelgänger die het zich allemaal maar laat gebeuren. De stoïcijn pleit niet tegen emoties, maar voor een goed omgang ermee; niet voor fatalisme, maar voor inzicht in de werking van de wereld; niet voor individualisme, maar voor je eigen plek innemen in de gemeenschap.
Seneca kan met dat alles tevreden zijn – zeker omdat hij er zelf nogal goed vanaf komt. Want af en toe slaat het nuanceren van de auteurs door en worden moeilijke kanten van het stoïcisme weggemasseerd. Zo predikte Seneca eenvoud en soberheid, terwijl hij schatrijk werd door woekerrentes. De Gruijter en Buis verdedigen Seneca door te zeggen dat ‘rijkdom bij de stoïcijn in goede handen is’, omdat die er niet werkelijk om geeft. Dat overtuigt niet. De betekenis van het stoïcisme ligt immers, om Seneca nog eens te tergen met een quote van hemzelf, ‘niet in de woorden, maar in de praktijk’.
De stoïcijnse school. Aanvaard alles en leg je nergens bij neer!
Michiel Buis en Dennis de Gruijter
Noordboek
384 blz.
€ 29,90
