Penisnijd zal nooit meer zijn wat die geweest is. Via een zogenoemde genderswap verruilde ik virtueel mijn lichaam voor dat van een mannelijke collega. Ik staarde naar mijn nieuwe behaarde arm en ik tuurde in mijn onderbroek. Ik had zin om een marathon te rennen, wat gewichten te heffen, of een arm om iemand heen te slaan. Ik voelde me sterk, krachtig.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Dit artikel op Filosofie.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste verhalen over filosofie. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand.
Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.
De man die intussen mijn lichaam als het zijne ervoer, concludeerde niet minder clichématig en al even opgewekt: ‘Ik voel me… zo… zacht.’
The Machine to be Another – zo noemt een club jonge kunstenaars uit verschillende windstreken van de wereld hun samenwerking die uitmondde in deze virtual reality-ervaring. Ze financieren de zaak zelf en het gaat hen om veel meer dan de technologische mogelijkheden. Zij zien de oefening om je in het lichaam van een ander te verplaatsen als een kunstproject waarbij je je oefent in empathie. Een gehandicapte kan ervaren wat het is om een beweeglijk lichaam te hebben door met een balletdanser te swappen, een boze tienerdochter stapt in het lichaam van haar moeder.
Zij dragen daarmee bij aan wat de Britse filosoof Roman Krznaric de Empathische Revolutie heeft genoemd. Hij definieert empathie in zijn boek Empathie als volgt: ‘Empathie is de kunst je in je verbeelding te plaatsen in de gedachten van andere mensen, daardoor hun gevoelens en standpunten te begrijpen en je in je handelen daardoor te laten leiden.’ Nu gebruiken neurowetenschappers als Sam Harris de genderswap en andere virual reality-ervaringen vooral om te illustreren dat je je eigen bewustzijn ervaart en dat dit cruciaal is voor de ervaring van het ‘zelf’. Bij een genderswap ben je niet werkelijk iemand anders, maar word je je vooral bewust van het eigen ‘zelf’ dat een mannenlichaam observeert en ervaart hoezeer het visuele zintuig je voor de gek kan houden. Net zomin als ik kan weten hoe het is om een vleermuis te zijn, kan ik echt weten hoe het is om iemand anders te zijn. Ik kan er hooguit over fantaseren. Misschien is dat wat Krznaric bedoelt als hij het heeft over ‘je in je verbeelding te verplaatsen’.
Hoewel het vocabulaire niet zo verbeeldingsrijk (‘sterk!’, ‘zacht!’) was, en onze verbeelding daarin ernstig tekortschoot, kan ik concluderen: het empathie-experiment werkt. Ik voelde instant-empathie voor de man die tegenover mij stond en de gehele mannensoort in het algemeen. De lichaamsruil mag dan een virtuele illusie zijn, de maakbare Homo empathicus is dat niet. Laat deze kunstenaars met hun machine rondreizen langs scholen, gevangenissen en Zwarte-Piet-debatavonden, zodat men even kan proeven hoe het is om een ander lichaam te zijn.
