De Franse denker Alain Badiou is met recht een van de geportretteerden in de webserie Radical thinkers van The Guardian (zie p. 8). Badiou, wiskundige, filosoof, marxist, atheïst staat bekend als non-conformist. In felle polemieken bestrijdt hij collega-filosofen en politici, waaronder ‘rattenman’ Sarkozy. Maar, waarschuwt Badiou, onze belangstelling voor radicale wendingen gaat vaak vooral uit naar het begin, naar de eerste klap. De eerste verliefdheid, de historische omwenteling, de revolutie. Maar werkelijke omwentelingen voltrekken zich doorgaans in een langzaam proces, de jaren en jaren die volgen op het begin. ‘Daarna begint het echte werk: de organisatie, de gepassioneerde discipline, de moeilijkheden.’ Echte radicale denkers lopen dan niet weg, maar blijven trouw aan dat proces, stelt Badiou in een interview op pag. 56.
De typering radical thinker – of ‘dwarse denker’ of ‘tegendenker’, die tegenwoordig zo’n enorme aanbeveling is – is zeer zeker van toepassing op Jullien Offray de Lamettrie. De Franse arts en filosoof kwam – zoals een heel aantal andere tijdgenoten – in de achttiende eeuw naar Nederland omdat hier het intellectuele klimaat een stuk liberaler was dan in Frankrijk. Lamettrie was radicaal materialist: de mens heeft ogen om mee te kijken, een maag om voedsel mee te verteren, en een ziel om indrukken mee te verwerken. Zo simpel is dat. Alles is materie, ook de ziel. Dit consequente materialisme was zelfs voor de vrijdenkers uit die tijd te radicaal. Lamettrie gaf zijn werk anoniem uit, maar moest desondanks later toch weer vluchten.
De hoon van anderen en zelfs de wetenschap dat hij zijn leven niet zeker was, weerhielden Lamettrie niet om door te gaan met zijn werk: ‘Schrijf alsof je alleen in het heelal bent en niets te vrezen hebt van de afgunst en de vooroordelen van de mensen, of je zult je doel missen.’ Radicaliteit schuilt niet in de eerste klap, maar in het doorzettingsvermogen. Een portret van deze profetische provocateur vindt u op pag. 44.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
