Wetenschapsjournalist George van Hal: ‘Vijftienhonderdvijftig lichtjaar is ongelooflijk ver weg. Het is moeilijk om je daar een voorstelling van te maken. Neem alleen al de afstand naar de dichtstbijzijnde ster, afgezien van de zon: ongeveer 4,5 lichtjaar. Als je de allerbeste ruimtesondes die we hebben richting die ster stuurt, doen die er tienduizenden jaren over om er te komen. En hoeveel verder is het wel niet naar dat zwarte gat, dat volgens de onderzoekers praktisch in onze achtertuin zou liggen?
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Zo’n vergelijking is volkomen misplaatst, zou je kunnen concluderen. Maar zo simpel ligt het niet. Bedenk dat het zichtbare deel van het heelal in totaal ongeveer 45 miljard lichtjaar is. Waarschijnlijk is het gehele heelal zelfs oneindig groot. Vanuit dat perspectief is dit zwarte gat best dichtbij. Het ligt in de Melkweg en zelfs een beetje in onze hoek van de Melkweg – dus toch in onze “kosmische achtertuin”.
Het probleem is dat het heelal totaal niet geschikt is voor de menselijke maat. Om er toch iets van te kunnen begrijpen, moet je een manier vinden om erover te praten. In de natuurwetenschappen doen mensen dat door zaken te vangen in getallen en formules. Voor natuurwetenschappers onder elkaar is dat voldoende. Maar als je spreekt met een publiek dat niet dagelijks met zijn hoofd in de onvoorstelbare kosmische wereld leeft, heb je een andere taal nodig.’
Spiegelreflexcamera
‘Elke alledaagse term die je op astronomische concepten plakt heeft voor- en nadelen, maar is vaak wél zinvol. Neem bijvoorbeeld het nieuwsbericht van vorig jaar over dat wetenschappers een foto hebben gemaakt van een zwart gat. Natuurlijk is er niet iemand met een spiegelreflexcamera naar het zwarte gat gegaan, maar ze hebben iets gedaan wat lijkt op fotografie. Als we een foto maken registreren we lichtstralen die op een chip vallen, die vervolgens naar beeld worden vertaald. In het geval van het zwarte gat hebben wetenschappers met radiotelescopen radiostraling – een vorm van licht – opgevangen die van het zwarte gat afkomstig is. Daar is vervolgens een beeld van gemaakt.
De meeste mensen die communiceren over wetenschap zullen niet vergeten ook de tekortkomingen van zulke vergelijkingen te melden. Zo hebben de wetenschappers in dit geval zelf kleuren toegevoegd aan de foto. Radiostraling is namelijk onzichtbaar licht – of in elk geval onzichtbaar voor onze ogen. De ingevulde kleuren hebben betekenis – ze zeggen iets over de golflengte van de straling – maar het zijn niet de kleuren die je zou zien als je zelf zou gaan kijken. Op die manier zit er een aantal interpretatieslagen in deze “foto”. Maar dat neemt niet weg dat alledaagse taal onmisbaar is om een breder publiek te vertellen over de waanzinnige dingen die in het heelal worden ontdekt.’
Bron feit
Chakrabarti, S., J.D. Simon et al. ‘A non-interacting Galactic black hole candidate in a binary system with a main-sequence star.’ Astrophysics of Galaxies, online gepubliceerd op 12 oktober 2022.
