Home Liefde Lotte Houwink ten Cate: ‘Een sprookje kan reële gevolgen hebben’
Liefde

Lotte Houwink ten Cate: ‘Een sprookje kan reële gevolgen hebben’

Door Gwendolyn Bolderink op 20 januari 2025

Lotte Houwink ten Cate
beeld Martin Dijkstra
Filosofie Magazine 2 2025 waarom doen we ons met liefde pijn
02-2025 Filosofie Magazine Lees het magazine
Wat antwoorden denkers van onze tijd op de vier grote vragen van Kant? Dit keer: historicus Lotte Houwink ten Cate over het gezin.

Volgens Immanuel Kant (1724-1804) past elke filosofie in 4 vragen: Wat kan ik weten? Wat moet ik doen? Wat mag ik hopen? Wat is de mens?

Wat kan ik weten?

‘Ik was net zwanger toen mijn relatie van zeven jaar eindigde. De buitenwereld zag dat als een crisissituatie. Terwijl het eigenlijk heel goed ging met alleen mijn kind en ik.

Deze ervaring zette me aan het denken: waarom klampen we ons zo graag vast aan het idee van een kerngezin, met twee ouders en kinderen? Het kerngezin is de maatstaf der dingen, terwijl een groot deel van de huwelijken eindigt in een scheiding. Zo leuk is het dus wellicht niet.

‘Wat wij voor natuurlijk aannemen, is vaak gewoon een samenloop van omstandigheden’

In mijn boek De mythe van het gezin kijk ik als historicus waar dat droombeeld vandaan komt. We denken dat het kerngezin er altijd al was en dat het de natuurlijkste en beste omgeving voor kinderen is. Maar wat blijkt? Het is een ideaal uit de jaren ’50, waarbij het werk van mannen zich buitenshuis afspeelt en vrouwen thuisblijven met de kinderen om onbetaald werk te doen. Dat ideaal zet vrouwen én mannen vast in beperkende rollen.

Omdat we het kerngezin zien als iets natuurlijks en omdat het al een aantal generaties lang de norm is, is het moeilijk om buiten die mythe om te denken. Het kan bevrijdend zijn om de geschiedenis te kennen en te ontdekken dat wat wij voor natuurlijk en vanzelfsprekend aannemen, vaak simpelweg een samenloop van omstandigheden is.’

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Filosofie.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste verhalen over filosofie. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.
Geen abonnee? Bekijk de abonnementen Log in als abonnee

Wat moet ik doen?

‘We moeten onze blik verruimen. De mythe van het kerngezin zou niet zo erg zijn als het alleen een sprookje was, zonder ­politieke en economische gevolgen. Maar dit sprookje wordt actief door de politiek in het zadel gehesen. Het heeft reële gevolgen voor toeslagen, belastingvoordelen, of je een huis kunt kopen.

Ik zeg niet dat we volledig van het ­kerngezin af moeten. Ik wil juist nadenken over de bevredigende kanten van het kerngezin en onderzoeken of we deze niet met meer mensen kunnen delen. Neem de intimiteit en geborgenheid die vaak met een romantische relatie samengaan: kunnen we die niet ook vinden in andere relaties?’

Wat mag ik hopen?

‘Ik hoop op een samenleving waarin meer ruimte is om te leven naar eigen ontwerp – een samenleving waarin we andere ­gezinsvormen niet meer zien als ­minderwaardig.’

Wat is de mens?

‘Pas in de relatie met mijn kind ben ik echt mezelf geworden. In deze relatie ben ik het meest vrij van externe ideeën over hoe dingen zouden moeten zijn. 

Ik ervaar het moederschap als bevrijdend. Wat helpt is dat ik vanaf het begin van mijn moederschap niet aan de norm heb voldaan. Onze cultuur dringt allerlei beklemmende ideeën aan ons op over wat een goede moeder zou zijn. Wat leuk is aan het alleenstaande moederschap is dat je vrij snel denkt: die boot van het perfecte plaatje heb ik toch al gemist, nu kan ik het helemaal zelf invullen.’

De mythe van het gezin
Lotte Houwink ten Cate
Uitgeverij Pluim
112 blz.
€ 18,99