Filosofie is ook makkelijker als je leest. Goed leest. Filosofische bronteksten zijn niet altijd even makkelijk te begrijpen. Daarom helpen we je in een close reading op weg met extra context en commentaar bij deze tekst van David Hume over indrukken.
Het huidige traktaat bevat de uitputtende analyse van deze vraag*1, en daarom zullen we ons hier bepalen tot de algemene stelling dat al onze enkelvoudige denkbeelden*2 in hun eerste verschijningsvorm afgeleid zijn van enkelvoudige indrukken*3, die daarmee overeenstemmen en die deze indrukken precies weergeven.
[…] mijn bewering [is] dat iedere enkelvoudige indruk begeleid wordt door een corresponderend denkbeeld en dat ieder enkelvoudig denkbeeld een corresponderende indruk heeft. Uit deze constante samenhang van overeenkomstige percepties leid ik onmiddellijk af dat er een grote samenhang is tussen onze corresponderende indrukken en denkbeelden en dat de aanwezigheid van het een grote invloed heeft op het bestaan van het ander. Deze constante samenhang, die blijkt uit onnoemelijk veel gevallen, kan geen toeval zijn en bewijst dat denkbeelden afhankelijk zijn van indrukken en omgekeerd.
Om te weten te komen wat van wat afhangt*4, beschouw ik de volgorde van hun eerste verschijningsvorm. Mijn ervaring is dan steeds weer dat enkelvoudige indrukken de voorrang hebben boven de daarmee corresponderende denkbeelden, maar nooit verschijnen in de omgekeerde volgorde. Om een kind een denkbeeld van scharlakenrood of oranje, van zoet of bitter te geven, bied ik het de objecten, of in andere woorden de indrukken, aan. Maar ik doe niet de absurde poging om de indrukken voort te brengen door de denkbeelden van rood of oranje, zoet of bitter op te roepen*5. Wanneer onze denkbeelden optreden, brengen zij niet de daarmee corresponderende indrukken voort. Ook nemen wij geen kleur waar of voelen wij de een of andere gewaarwording slechts door eraan te denken.
Anderzijds ontdekken we dat een mentale of lichamelijke indruk altijd gevolgd wordt door een denkbeeld dat erop lijkt en alleen verschilt door de mate van kracht en levendigheid*6. De constante samenhang van op elkaar gelijkende percepties is het overtuigende bewijs dat het ene de oorzaak van het andere is, en deze voorrang van indrukken is evenzo het bewijs dat onze indrukken de oorzaken zijn van onze denkbeelden en niet omgekeerd.
Uit: David Hume, Traktaat over de menselijke natuur, vert. F.L. van Holthoon, Boom, 2007.
