Filosofie is ook makkelijker als je leest. Goed leest. Filosofische bronteksten zijn niet altijd even makkelijk te begrijpen. Daarom helpen we je in een close reading op weg met extra context en commentaar bij deze tekst van Henri Bergson over verandering.
Laten wij*1 naar een melodietje luisteren en het over ons laten komen*2. Hebben wij niet de duidelijke gewaarwording van een beweging die niet vastzit aan een bewegend lichaam, van een verandering zonder een iets dat verandert?*3 Die verandering heeft niets nodig, zij is het zelf. En ook al kost het tijd, zij is ondeelbaar. Als de melodie eerder zou stoppen, zou het niet langer hetzelfde geluidsblok zijn maar een ander dat ook ondeelbaar is. Wij hebben ongetwijfeld de neiging de melodie onder te verdelen*4 en ons, in plaats van de ononderbroken opeenvolging ervan, een reeks naast elkaar geplaatste afzonderlijke tonen voor te stellen. Maar waarom? Omdat wij de discontinue reeks pogingen in gedachten hebben die wij doen om, als wij zelf zingen, de klank die wij gehoord hebben bij benadering opnieuw te vormen en ook omdat onze gehoorwaarneming zich aangewend heeft zich met visuele beelden te omgeven. Wij horen de melodie dan via het beeld dat een dirigent ervan zou hebben die voor zijn partituur staat. Wij stellen ons noten voor die geplaatst zijn naast noten op een denkbeeldig blad papier. Wij denken aan een toetsenbord waarop iemand speelt, aan de strijkstok die heen en weer gaat, aan de musicus voor wie elk zijn partij speelt naast de anderen. Laten wij die ruimtelijke beelden vergeten.*5 Dan houden wij de pure verandering*6 over die het alleen af kan, helemaal niet onderverdeeld, helemaal niet gekoppeld aan een ‘iets’ dat verandert.
Uit: Henri Bergson, Essays over bewustzijn en verandering, vert. Joke van Zijl, ISVW Uitgevers, 2016.
