Wetenschap toetst met experimenten de feiten, filosofie toetst met experimenten het denken.
Stel je voor!
Je wordt op een ochtend wakker en tot je verbazing kom je maar niet overeind. Je kijkt over je schouder en ziet dat je rug aan rug bent verbonden met een wereldberoemde concertviolist. Een onplezierige ervaring. Vast een aardige man hoor, maar dit is wel heel intiem, en zo fris ruikt hij niet.
Snel haal je verhaal: de violist heeft een fatale nierkwaal en de Society of Music Lovers heeft alle beschikbare medische dossiers onderzocht en vastgesteld dat alleen jij de juiste bloedgroep hebt om hem te helpen. Ze hebben je daarom ontvoerd, en vannacht is de bloedsomloop van de violist aangesloten op die van jou, zodat je nieren kunnen worden gebruikt om vergif uit zijn bloed en dat van jezelf te halen.
De directeur van het ziekenhuis deelt mee: ‘Als hij nu van u wordt losgekoppeld, zal hij sterven, maar over negen maanden is hij hersteld van zijn kwaal en kan hij veilig van u worden verwijderd.’
Ben je verplicht om negen maanden met de violist aan je lichaam verbonden in bed te blijven liggen? Die man heeft recht op leven, zou je zeggen. Bovendien zou de wereld vast een minder mooie plek zijn zonder deze muzikale virtuoos. Misschien besluit je het in alle aardigheid wel te willen doen. Maar wat als het nu om negen jaar gaat? Of je hele leven?
De Amerikaanse ethicus en feminist Judith Jarvis Thomson (1929-2020) wilde met dit gedachte-experiment de discussie over abortus veranderen. Die gaat volgens haar vaak over de vraag of een foetus een volwaardig persoon is en of die daarmee recht heeft op leven. Maar, stelt Thomson, ook als we aannemen dat de foetus wél een persoon is, dan is het nog steeds de vraag of die zich ook jouw lichaam mag toe-eigenen. Hoe overtuigend de reden ook, redeneert Thomson, als iemand aanspraak maakt op jouw lichaam, dan mag je ‘nee’ zeggen.
Echt?!
Thomson beroept zich met dit gedachte-experiment op een belangrijke waarde: de zelfbeschikking over ons lichaam. Het recht om ‘nee’ te zeggen als het op ons eigen lichaam aankomt, beschermt ons tegen misbruik van anderen en de overheid. Maar betekent dat ook dat we alleenheersers zijn over ons eigen lichaam? Mag je er zomaar alles mee doen – ook als dat schadelijk is? Of hebben anderen in sommige gevallen nog wel iets te zeggen? Discussies over euthanasie en geslachtsveranderingsoperaties laten zien dat dit geen uitgemaakte zaak is.
