Hoe meer bepalingen en verboden,
Des te armer het volk.
Hoe scherper de wapens,
Des te groter de wanorde,
Des te meer dieven en zwendelaars.Dus zegt de wijze leider:
Ik kom niet tussenbeide, het volk komt terecht.
Ik drijf geen handel, het volk vaart wel.
Ik ken geen behoeften, het volk is onbewerkt hout(Laozi 57)
Lao Zi was begin vierde eeuw v.C. een archivaris aan het Chinese hof van Ch’u. Op zeker moment hield hij het voor gezien en vertrok naar het buitenland. Een grenswachter vroeg of hij zijn wijsheid op schrift wilde stellen. Lao zi schreef toen naar verluidt de 81 gedichten van de Daodejing (Het boek van de Weg en de Kracht).
Alles draait om het begrip wu wei: doen door niet te doen. Hoe doe je iets door niet te doen? In het algemeen: door dingen op hun beloop laten.
Wu wei
Volgens mij gebruikt een goede psychotherapeut wu wei. Van de beroemde psychoanalyticus Ernest Jones is bekend dat hij maar twee dingen zei tegen zijn patiënten: ‘Goedemorgen’ en ‘Tot ziens’. Tussen die uitspraken ruimde de patiënt al pratend de barrières op die zijn Weg (Tao) belemmerden.
De Weg is de weg terug naar de oorsprong:
Maak jezelf zo leeg mogelijk
De tienduizend dingen verrijzen gezamenlijk
Bloeiend keren zij huiswaarts,
Terug naar de wortel.(Laozi 16)
De leegte is die van een blaasbalg of baarmoeder:
Uitgeholde klei
Vormt een pot
De pot is bruikbaar
Waar hij ontbreektDertig spaken
Komen samen in de naaf
Waar het wiel niet is
Is het bruikbaar.(Laozi 11)
Leegte is laagte:
Een groot rijk stroomt naar beneden
als water naar zee
Het ontvangt alles;
Vrouw voor alle dingen.(Laozi 61)
Het voornaamste beletsel voor invoeging in de Weg is het ‘ik’. We maken het ‘ik’ veel groter dan het feitelijk is: een passage voor mogelijkheden die door ons heen willen stromen.
Een van mijn studenten kwam met een onderwerp waarop ze wilde promoveren. Het betrof de mecenaatsgroep die zich in de jaren dertig van de vorige eeuw verenigde rond Salvador Dalí. De groep verschafte Dalí een vast inkomen, in ruil stelde Dalí elke maand een kunstwerk ter beschikking dat onder de leden werd verloot.
We bespraken de mogelijkheden van dit prachtige onderwerp. Mecenaat beleefde zijn bloeitijd in de renaissance toen rijke vorsten opdrachten gaven aan grootheden als Michelangelo, Rafaël, Leonardo da Vinci. Het verdween aan het begin van de twintigste eeuw, met als laatste opflakkering deze Parijse groep edellieden die hun blazoen wilden oppoetsen door zich te associëren met beroemde kunstenaars.
Even tussendoor… Meer lezen over het taoïsme? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Van deze veelbelovende perspectieven kwam niets terecht. Mijn promovenda zag ze niet, hoe vaak we ze ook bespraken. Daarentegen had ze een ongehoord talent voor het opsporen van manuscripten bij de markiezen en baronnen waar ze kind aan huis was. ‘Ach, neemt u maar mee,’ zei de markiezin De La Tour d’Auvergne en stopte haar de correspondentie toe van Salvador Dalí aan haar vader. ‘Bent u misschien ook geïnteresseerd in de brieven van Francis Poulenc? Van Picasso?’
Van mijn promovenda heb ik geleerd dat ik mijn aandacht moet richten op de mogelijkheden die in iemand sluimeren; dat ik het valse beeld moet loslaten dat ik van iemand heb, een beeld waaraan ook die iemand stellig gelooft.
Maarten van Buuren verzorgt van 14 t/m 20 juli 2024 een filosofische week over het denken van Friedrich Nietzsche op Kreta. Klik hier voor meer informatie.
In de online rubriek ‘shortreads’ zoekt Filosofie Magazine elke week in een kort essay naar het antwoord op een alledaagse filosofische vraag.
