Zin krijgen in denken, dat is waar hoofdredacteur Coen Simon op hoopt als mensen Filosofie Magazine lezen. Want filosofie is meer dan alleen maar slimme meningen over maatschappelijke kwesties voorgeschoteld krijgen. ‘Ik wil dat mensen zelf gaan denken. Wij bieden met Filosofie Magazine een plek om het leuke van denken te ontdekken.’
Maar hoe doe je dat, lezers zelf aan het denken zetten? Volgens Simon door in te zoomen op de paradoxen van de filosofie. ‘Filosofie houdt zich bezig met vragen die niet oplosbaar zijn, maar je toch verder brengen. Bijvoorbeeld: waarom is er iets en niet niets? Filosofie betekent liefde voor wijsheid – het is een verlangen. Het gaat over het verlangen iets te willen weten wat je niet kunt weten.’
Onoplosbare vragen
Volgens Simon is dat precies wat we verleerd zijn: onoplosbare vragen stellen. ‘Omdat er geen antwoorden op zijn, raken we gewend die vragen niet te stellen. We leven in een cultuur die gericht is op efficiëntie en pragmatische oplossingen, waardoor er weinig aandacht wordt besteed aan het filosofische verlangen. Op het moment dat je allerlei paradoxen en filosofische vragen aan de orde stelt, wordt het verlangen weer opgewekt.’
Maar, benadrukt Simon, het gaat er niet om dat Filosofie Magazine de lezer wil leren denken. Het verlangen naar wijsheid huist in iedereen, het is enkel een kwestie van dat aanwakkeren: ‘Het is niet trekken aan een dood paard. Het gaat er niet om dat wij mensen moeten opleiden die helemaal niks weten of die nooit nadenken. We gaan niet met een belerend vingertje zeggen hoe het moet.’
Want het belerende vingertje van de filosofie, daar wil Simon van af. ‘Het gaat in de filosofie vaak om het produceren van de juiste mening. Maar we moeten zelf ons denkvermogen gebruiken, en niet onze meningen halen bij slimme mensen.’
Doemdenken
Simon denkt dat filosofie een gids kan zijn om andere perspectieven te bieden op bepaalde zaken. ‘Maar ik maak me echt zorgen over doemdenken: we leven in een burn-out maatschappij waarin we de hele tijd het idee hebben dat het elk moment helemaal mis kan gaan. Ik wil daar het plezier in het denken tegenover zetten.’
Hij noemt dat een nieuw soort engagement: ‘Ik zie het denkvermogen stimuleren als een veel belangrijker engagement dan de juiste mening formuleren, want er zijn al genoeg meningen. Er zijn er zelfs veel te veel.’
Even tussendoor… Elke week zelf leren denken met Filosofie Magazine? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Gewoon lekker denken
Ieder individu wordt tegenwoordig geacht een eigen mening te hebben. Tegelijk leven we in een wetenschappelijke cultuur die ons ogenschijnlijk keiharde feiten presenteert. Simon: ‘Dat is de paradox van de Verlichting: aan de ene kant ontstond er het vrije denken waardoor het wetenschappelijke apparaat enorm kon groeien. Aan de andere kant zit je als individu nu een beetje met je handen in het haar als het gaat om die eigen mening die je mag en zelfs moet hebben. Er zijn allemaal feiten die keihard lijken te zijn, en ondertussen moet ik slim om me heen kijken en een eigen mening hebben?’
Filosofie vormt de uitweg uit dat spanningsveld tussen de harde feiten van de wetenschap aan de ene kant en die verplichting tot een eigen mening aan de andere kant. ‘Filosofie is de enige plek waar het echt draait om het denken en niet om de feiten. Een groot deel van onze vragen zijn niet te beantwoorden, ook niet door de wetenschap. Mensen ervaren het als vrij en leuk als ze voor het eerst gaan nadenken over die onbeantwoordbare vragen, en niet bezig zijn met “goede” antwoorden. Het denkvermogen train je op het moment dat er niets op het spel staat, behalve gewoon lekker denken.’
Coen Simon is zaterdag 9 november 2024 een van de sprekers op het Fantastisch filosofiefestival Denkkracht
