Feit: ‘In de prehistorie bestonden er ook vrouwelijke jagers’. Bron: Haas, R., J. Watson, T. Bounasera et al. (2020), ‘Female hunters of the early Americas’. Science Advances, 6 (45).
Politiek filosoof Veronica Vasterling: ‘Steeds meer onderzoeken weerleggen de veronderstelling dat de zogenoemde traditionele rolverdeling tussen man en vrouw te herleiden is tot de prehistorie. Zo laat dit onderzoek zien dat er veel meer vrouwelijke jagers waren dan aanvankelijk werd gedacht. De archeologen vonden in een prehistorisch graf in Peru een vrouwelijk skelet met een complete jachtuitrusting. Ook toonden ze aan dat deze vondst niet uniek is: er zijn veel meer graven met vrouwelijke jagers.
Tot voor kort werden archeologische vondsten van vrouwelijke jagers niet zo serieus genomen. Werd er een vrouw met een wapenuitrusting gevonden, dan gingen de onderzoekers er vaak van uit dat die wapens een rituele functie hadden of enkel werden gebruikt om groenten schoon te maken. Zo zie je dat onderzoeksresultaten vaak zo worden geïnterpreteerd dat ze naadloos op onze hedendaagse ideeën over mannen en vrouwen aansluiten.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Stereotypen
‘Deze binaire genderclassificatie – het idee dat er twee genders zijn, man en vrouw, en dat daar bepaald gedrag bij hoort – is pas sinds de jaren vijftig een prominente rol gaan spelen in wetenschappelijk onderzoek. De psychiater Robert Stoller (1924-1991) zette gender als wetenschappelijke categorie op de kaart. Daarna breidde deze focus op genderverschillen zich uit tot bijna alle andere wetenschapsgebieden, ook tot de archeologie. Sinds de introductie van gender als wetenschappelijke categorie zijn er veel onderzoeken verschenen die stellen dat er fundamentele verschillen tussen mannen en vrouwen bestaan. De onderzoeksresultaten sluiten vaak aan bij bepaalde stereotypen, zoals die over traditionele rolverdelingen. Dit onderzoek over vrouwelijke jagers daagt de aannames over traditionele rolverdelingen juist uit. Tegelijkertijd past dit onderzoek nog steeds in het binaire genderdiscours. Het toetst hedendaagse ideeën over mannelijk en vrouwelijk gedrag aan de hand van archeologisch materiaal, maar heeft daardoor geen oog voor alle andere bevindingen die je zou kunnen doen als je je niet enkel op mannelijk en vrouwelijk gedrag zou richten. Misschien had of je jager was of niet niets te maken met gender, maar met de plek waar je leefde, je leeftijd of je lengte.
De Amerikaanse feministische wetenschapsfilosoof Helen Longino stelt dat het sowieso heel vreemd is dat we over mannelijk en vrouwelijk gedrag spreken. In haar boek Studying Human Behavior (2013) laat ze zien dat gedrag een moving target is: het betekent in elke context weer wat anders.
In de huidige maatschappelijke context verbinden we gedrag vaak aan gender. Als een vrouw zorgzaam gedrag vertoont, denken we dat dat iets zegt over haar “vrouw-zijn”, haar identiteit, terwijl het eigenlijk iets zegt over wat deze maatschappij van vrouwen verwacht.
Het is zeer de vraag of gender in de prehistorie überhaupt bestond – in hoeverre was de prehistorische mens bezig met het verschil tussen man en vrouw? Daarom is het ook de vraag wat dit onderzoek nu eigenlijk zegt: iets over prehistorische mannen en vrouwen? Of toch vooral iets over hedendaagse verschillen tussen mannen en vrouwen, die samenhangen met onze eigen aannames en stereotypen? Als archeologen de focus op verschillen tussen mannen en vrouwen los zouden laten, zou er een veel bredere blik op prehistorische culturen kunnen ontstaan.’
