Het originele probleem van Philippa Foot was tweeledig en de eerste situatie die ze schetste had niets met trolleys te maken:
‘Stel je voor dat een rechter of magistraat geconfronteerd wordt door relschoppers die eisen dat een dader wordt gevonden voor een misdaad en dreigen om anders zelf wraak te nemen op een bepaald deel van de gemeenschap. De daadwerkelijke dader is onbekend en de rechter kan het bloedvergieten enkel voorkomen door een onschuldig iemand ervoor te laten opdraaien en te executeren.’
Het tweede deel van Foots voorbeeld introduceert het probleem zoals we het vandaag de dag kennen:
‘De bestuurder van een op hol geslagen tram kan alleen van een spoor naar een ander spoor sturen; vijf man werken op een spoor en één man op het andere; iedereen op het spoor waar hij op gaat zal doodgaan.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Degene aan wie dit probleem wordt voorgelegd moet dan overwegen of hij of zij vijf mensen wil redden door een ander op te offeren. Een bekende variatie op het dilemma voegt nog een morele dimensie toe. In dit geval is er maar één spoor en hier staan vijf mensen op. Jij bevindt je op een brug boven het spoor en kunt de tram stoppen door een dikke man van de brug op het spoor te duwen. Waar de keuze eerst slechts het overhalen van een hendel was, is het nu directe moord.
Het dilemma provoceert allerlei filosofische vragen over de waarde van mensenlevens, verantwoordelijkheid en morele plicht. Elke ethische theorie heeft weer een ander antwoord op deze vragen. Vijftig jaar en talloze onderzoeken, essays, en boeken later wordt er nog steeds veel aandacht geschonken aan het trolleyprobleem. Vaak wordt deze dan gemodelleerd naar werkelijke maatschappelijke problemen.
Het dilemma dat aan de Amerikaanse president Harry Truman werd voorgelegd is misschien wel de bekendste situatie waar een vergelijking mee wordt getrokken. Tijdens de Tweede Wereldoorlog weigerde Japan zich over te geven. Naar schatting zou een invasie honderdduizenden levens aan beide kanten hebben gekost. Truman kreeg de keuze voorgelegd om of Japan binnen te vallen of de oorlog vroegtijdig te beëindigen door kernwapens in te zetten. Ondanks alle onzekerheden koos hij voor de tweede optie. Het is een macaber toeval dat de atoombom die op Nagasaki werd geworpen de bijnaam ‘Fat Man’ had.
