Zelfcontrole heeft een voorspellende kracht voor succes. En: het is leerbaar. Wat betekent dat voor ons begrip van autonomie?
‘Ons idee over verslaving is vaak dat mensen overgeleverd zijn aan krachten waar ze niets aan kunnen doen, bijvoorbeeld hun genen’, stelt filosoof Katrien Schaubroeck, gespecialiseerd in meta-ethiek en morele psychologie. ‘Deze studie laat zien dat er trucjes zijn die je kunt leren om verleidingen te weerstaan. Zelfcontrole kun je oefenen en trainen. Zelfregulatie is mogelijk. En dat is bekend: er zijn mensen die van hun verslaving af komen.’
‘In het maatschappelijk debat hoor je nu vooral twee extreme opvattingen over de maakbaarheid van de mens. We moeten niet toegeven aan de deterministische stroming die kan doorslaan tot fatalisme. Maar die Amerikaanse mentaliteit “als je maar hard genoeg wilt, zal het je lukken” vind ik misleidend.’
‘Dit experiment geeft bewijsmateriaal voor een middenpositie, en is belangrijk voor een filosofisch concept als autonomie. Wij zijn autonoom, maar die autonomie is embedded, “ingebed”: je bent afhankelijk van omstandigheden, eigenschappen, psychologische mechanismen, omdat je nu eenmaal een mens van vlees en bloed bent. Maar als je kennis hebt over die factoren en omstandigheden, kun je er rekening mee houden en heb je wél invloed. Dat maakt je juist autonoom.’
‘Dit onderzoek is niet alleen belangrijk voor opvoedkundigen, onderwijsspecialisten en verslavingstherapeuten, maar ook voor het algemene discours in de media. Het deterministische fatalisme mag wel wat tegenwicht krijgen.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
