Verspilling van belastinggeld. Zo reageert wetenschapsfilosoof Hans Dooremalen op het bericht in NRC Handelsblad dat de politie onder ‘zeer bijzondere omstandigheden’ paragnosten mag blijven inzetten van minister Ivo Opstelten.
Paragnosten stellen dat de betrouwbaarheid van hun methoden er onder meer uit blijkt dat de politie hen inschakelt bij zaken waar zij zelf niet uitkomt. In het boek Wat een onzin! uit 2008 stelden Herman de Regt en u dat daar niets van klopt.
‘Wij hebben gekeken hoe vaak de Nederlandse politie paragnosten inzet en kwamen alleen sporadische gevallen tegen. In ons onderzoek zijn we ook uitspraken tegengekomen van het Los Angeles Police Department en van Scotland Yard, en die korpsen zeiden: we doen dat nooit. Er is ook nog nooit een zaak door paragnosten opgelost. Char bijvoorbeeld beweert van wel, maar mevrouw Hetty Nietsch heeft daar een documentaire over gemaakt en daaruit blijkt Chars claim niet te kloppen.’
‘Al die uren die agenten hierin stoppen, leveren niets op. Met een kleine voetnoot. De scepticus James Randi beschrijft in An Encyclopedia of Claims, Frauds, and Hoaxes of the Occult and Supernatural een geval waarin een man tegen de politie zei: dan en dan zal er een grote brand plaatsvinden in dat winkelcentrum. Potverdikkie, de voorspelling kwam uit. De politie had de brandstichter snel te pakken: de vermeende paragnost zelf.’
Bent u niet verbaasd dat de Nederlandse politie zo vaak gebruik lijkt te maken van paragnosten?
‘Ja, dat is verbazingwekkend. In het NRC-artikel is sprake van een paragnoste die te hulp geroepen bij een vermissing iets zei over een fiets in de Maas. Vervolgens bleek dat die fiets er niets mee te maken had. Dan had die paragnoste kunnen zeggen: die fiets had ik goed. Nee, die had ze niet goed: de kans dat je in Nederlands water een fiets vindt is heel groot. Het levert dus nooit iets op, ja, frustraties. Ik denk dat je geen belastinggeld aan dit soort onzin moet besteden.’
Maar NRC Handelsblad schrijft dat bij een peiling onder 180 agenten een kwart zei dat hun korps gebruikmaakt van een paragnost.
‘Wij dachten dat hoogstens een enkel korps dat ooit had gedaan, maar dit is belachelijk veel.
Het punt is: paragnosten geven bijna nooit specifieke informatie. Wat je wilt horen is: “De dader is Pieter de Vries. Adres Stationsstraat 38 te Tilburg, Het bewijsmateriaal ligt begraven onder de appelboom in zijn achtertuin.” Maar je hoort: “Ik zie water. Ik zie een fiets in het water.”’
‘Er is een schrijnend geval in Australië. In een bepaalde periode zijn drie meisjes verdwenen, twee van hen zijn vermoord teruggevonden. Het derde meisje, Sarah Spiers, is onder eenzelfde soort omstandigheden – ’s nachts in het uitgaansleven – verdwenen, maar nog altijd vermist. Die ouders houden natuurlijk hoop. Zij kregen veel reacties van vermeende paragnosten. Nou gelooft die vader daar niet in, maar hij ging toch alles na want er zal maar iemand met daderkennis bijzitten. De vader zei: dan krijg je de mededeling “Ik zie haar in Melbourne bij een huis met een wit hek.” Hij is door Melbourne gaan rijden en kwam erachter dat daar veel huizen met witte hekken staan.’
Cold reading, heet dat toch in vaktermen?
‘Klopt. Dat houdt in dat je een lezing geeft van een situatie of een persoon die je niet kent en daar frappante dingen over zegt – dingen die je niet kan weten. Ongeveer een derde van de mensen heeft een litteken op de linkerknie. Bijna niemand weet dat, maar Derek Ogilvie en andere paragnosten maken daar gebruik van: “Ik zie dat je een litteken op je linkerknie hebt.” Daarnaast heb je ook nog Barnum-zinnen, naar de goochelaar P.T. Barnum. Stel, ik zeg tegen jou: “Je bent introvert of extravert”. Dan denk jij: ja, dat zal wel. Maar als ik zeg: “Je bent een rustige kerel, maar als je een paar biertjes op hebt, sta je op de tafel te dansen” zeg ik min of meer hetzelfde. Toch klinkt het opeens veel aannemelijker. Als iemand dat soort technieken goed gebruikt, gaan mensen die niet kritisch genoeg zijn denken: die heeft speciale vermogens.’
Je mag toch verwachten dat politieagenten een goede training krijgen in gesprekstechnieken, in ondervragingstechnieken, zodat ze dat soort trucs kunnen doorzien.
‘Niet kritisch genoeg denken zie je helaas overal terug, dus ook bij politieagenten en bijvoorbeeld rechters. Mensen komen ten onrechte achter de tralies terecht door een gebrek aan inzicht in de misleidende psychologische mechanismen die een rol spelen bij het vergaren van kennis. Want dat is wat een agent doet: hij moet kennis vergaren van een zeer specifiek deel van de wereld, een overval, een moord. In feite is hij een wetenschapper die probeert de feiten te achterhalen, die hypothesen opstelt en toetst. Als hij er niet uitkomt, worden de hypothesen steeds extravaganter.’
Nogmaals, je zou toch mogen hopen dat juist politieagenten leren om weerstand te bieden aan dit soort neigingen. Nu sanctioneert het Openbaar Ministerie die juist door de inzet van paragnosten toe te staan.
‘Als dit niet in de opleiding van politieagenten zit, dan moet hier meer ruimte voor komen. Ze zouden een aantal gevalstudies voorgelegd moeten krijgen. Er is een mooi voorbeeld van de Amerikaanse paragnoste Sylvia Browne. Zij deed elke week in een tv-show voorspellingen. Zo zei ze dat het verdwenen jongetje Shawn Hornbeck was ontvoerd en vermoord door een hispanic en dat zijn lijk op een specifieke plaats lag. De politie is op die plaats gaan zoeken en vond niets. Later bleek het jongetje door een blanke te zijn ontvoerd en nog te leven. Eindelijk een paragnost die iets specifieks zei wat je kon checken, en meteen bleek er niets van te kloppen.’
Stel nu dat Nederlandse agenten menen dat ‘hun’ paragnost wel heeft bijgedragen aan de oplossing van een zaak. Kunnen zij dan contact opnemen met u en met Herman de Regt?
‘Kom maar op, zou ik zeggen. Wij zullen daar serieus naar kijken. Omgekeerd komen wij ook graag eens langs bij de politie om een cursus te geven waarin wij uitleggen dat paranormale verschijnselen onzin zijn.’
Maarten Meester
