Of ze nu naar de VPRO kijken en op een bakfiets rijden, of gereformeerd zijn en in de Bible Belt wonen, de inzichten over liefde van Dirk De Wachter vinden gehoor bij veel Nederlanders. ‘We moeten de illusie dat de enige ware bestaat, als werkelijkheid aannemen.’
‘De illusie van deze tijd is dat het onmogelijk is om ons te beperken tot die ene ware, omdat er miljoenen mensen zijn waar we seksueel vrolijk mee aan de gang kunnen gaan’, stelt De Wachter in Liefde. Een onmogelijk verlangen? ‘Maar ondanks de oneindige keuzes die de consumptiemaatschappij ons biedt, is dat verlangen naar die ene, eeuwige liefde nog sterk aanwezig.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
De Nederlandse samenleving is een boeiend voorbeeld van die universele drang naar liefde. ‘In jullie kleine landje zijn enorm grote verschillen. Enerzijds heb je de VPRO-kijkende, bakfiets-rijdende, grachtengordel-wonende mens, anderzijds de gereformeerde, toch wel streng- denkende mens uit de Bible Belt. Ondanks de verschillen vindt mijn nieuwe boek weerklank bij beide groepen.’
Naar eigen zeggen is zijn nieuwe boek gegrond in dezelfde analyse als het eerder van zijn hand verschenen Borderline Times. ‘Mensen zijn in staat tot goede dingen, maar er ontbreekt een groot verhaal dat ons verbindt. Het enige alomtegenwoordige verhaal is de illusie van maakbaarheid door de talloze keuzes. Daartegenover rijst de vraag: waar kunnen we ons nog aan hechten? Borderline Times had een onverwacht grote weerklank, omdat het zo’n verbindend verhaal biedt.’
Met uw nieuwe boek vertelt u nu een verbindend verhaal over liefde?
‘Ja. Ik bekritiseer de genotscultuur van de consumptiemaatschappij: die is de dooddoener van romantiek. Plato schrijft in zijn boek over de liefde, Symposium, over de menselijke drang je wederhelft te vinden. Het is absurd te bedenken dat de enige ware liefde nog bestaat in een wereld waar je de keuze hebt uit 7 miljard mensen. En toch bestaat de liefde eruit in om juist die illusie als werkelijkheid aan te nemen. Ik pleit daarom voor hoog-romantiek vanuit het gewone.’
Wat zijn hoog-romantiek en het gewone volgens u?
Het is een paradox. Liefde bestaat in de dagelijkse gewonigheid, maar wel in haar onwaarschijnlijke schoonheid. De mens is gedoemd tot duurzame hechting, en die vind je als je samen op de bank zit te kijken naar een buitengewoon oninteressant tv-programma, maar je toch uitverkoren voelt omdat je met die ene bent. Waar mensen slecht mee om kunnen gaan is dat ongeluk in die gewonigheid onvermijdelijk is. Nederlanders hebben de neiging tegenslagen te ordenen in psychopathologische hokjes en dan die hokjes op te lossen met professionele hulp. Ik stel juist ont-psychiatrisering voor. Tegenslag verbindt mensen vaak meer dan vrolijkheid. In het delen van de kleine verdrietigheden toont zich juist de ware liefde.’
Kunnen we niet met ongeluk omgaan of hebben we dat delen, die hechting, niet meer nodig?
‘Ons mens-zijn ís de verbinding met de ander. Dit zeg ik vanuit de filosofie van Emmanuel Levinas. Als psychiater en systeemtherapeut kan ik bovendien getuigen dat een gebrek aan hechting altijd littekens achterlaat. Het eeuwige, duurzame doet zich bij mensen voor als liefdevolle verbondenheid. Miteinander sein, om met Martin Heidegger te spreken. Een wereld die beheerst wordt door apps om liefdes te ontmoeten, bevordert dit niet. Mijn favoriete schrijver Michel Houellebecq beschrijft heel mooi hoe deze generatie tegen de grenzen van die vrijheid aan loopt. En toch. Met elke unieke casus worden mijn grote theorieën altijd in het ongelijk gesteld. De liefde kent vele gezichten, en relaties zijn niet terug te brengen tot één vorm. Het is de kunst je te engageren door in het dagelijkse leven verantwoordelijkheid te nemen voor de ander. Engagez-vous! Hoe klein of onzichtbaar dit ook mag lijken. Juist door op die kleine schaal de verbinding aan te gaan, ontstaat onze identiteit, de zin van ons bestaan, en daarmee natuurlijk de liefde.’
Dit artikel staat ook in onze nieuwe Liefde, seks & wijsheid special, een extra dik nummer vol met inspiratie voor het goede en zinvolle leven.