Dat een verhaal twee kanten heeft…
…betekent niet dat die dezelfde aandacht verdienen
Hoor- en wederhoor is een klassiek streven in de journalistiek: belicht twee kanten van een verhaal, geef beide partijen een stem. Dat is een vorm van journalistieke fairness, die op het eerste gezicht garant staat voor evenwichtige berichtgeving.
Maar die betrachte evenwichtigheid kan omslaan in haar tegendeel: door beide partijen een gelijke stem te geven, kan een controverse evenwichtiger overkomen dan ze is. Neem de klimaatdiscussie. Dat onze planeet versneld opwarmt door de productie van broeikasgassen staat onder experts niet ter discussie. Als in een paneldiscussie over klimaatwetenschap zowel een klimaatrealist als een klimaatontkenner mag aanschuiven, dan suggereert dat ten onrechte dat beide perspectieven op gelijke voet staan. Er ontstaat een schijnbalans. Soms is zo’n schijnbalans het ongelukkige resultaat van een nobel streven.
Maar vaak komt de buitenproportionele aandacht voor minderheidsposities niet voort uit goede bedoelingen, maar uit sensatiezucht. Die sensatiezucht hoeft niet eens door mensen te zijn aangewakkerd: daar draagt ook artificiële intelligentie aan bij. Guillaume Chaslot, een programmeur die meeschreef met het algoritme waarmee YouTube video’s aanbeveelt, voerde onlangs een experiment uit: hij onderzocht welke video’s kijkers te zien krijgen wanneer ze, na hun eerste zoekopdracht, de aanbevelingen van YouTube blijven volgen. Wat blijkt? Het YouTube-algoritme heeft een sterke hang naar video’s die alternatieve feiten en complottheorieën propageren. Nadat je een zoekopdracht over de opwarming van de aarde hebt ingevoerd, gaat het merendeel van de video’s die YouTube aanbeveelt over de vraag of klimaatverandering een hoax is. De oorzaak? YouTubes aanbevelingsalgoritme is erop gericht om per video de kijkersduur te maximaliseren, en over het algemeen blijven kijkers langer hangen bij samenzweringsvideo’s – hoe buitenissiger, hoe beter. Zo doen video’s over de vraag of de aarde plat is, of de paus is bezeten door de duivel en of Michelle Obama eigenlijk een man is het op YouTube buitengewoon goed.
Volgens Chaslot creëert YouTubes aanbevelingsalgoritme een ‘sneeuwbaleffect’: het algoritme stimuleert de kijkcijfers van video’s met alternatieve feiten, en die goede kijkcijfers geven een impuls aan gebruikers om meer video’s met alternatieve feiten te uploaden. Allicht is dat nooit YouTubes bedoeling geweest. Niettemin maakt deze dynamiek het bedrijf wel medeverantwoordelijk voor de grootschalige verspreiding van onwaarheden. Een algoritme schrijven, immers, is nog altijd mensenwerk.
Maarten Boudry en Jeroen Hopster belichten beurtelings klassieke en eigentijdse denkfouten.
Vanwege het wetenschapsfilmfestival InScience (8-12 november), dat als thema ‘No Facts, No Future’ heeft, doet de redactie van Filosofie Magazine je dit artikel cadeau. Wil je toegang tot alle artikelen van Filosofie Magazine? Word dan lid, voor maar €4,99 per maand. >> lees meer
Dit artikel is exclusief voor abonnees
