Home De tijd dat je niets wist

De tijd dat je niets wist

Door Marnix Verplancke op 12 december 2012

02-2002 Filosofie magazine Lees het magazine

Het woord nostalgie stamt uit het Grieks en is in feite een samenstelling van twee andere woorden. Nostos betekent terugkeer en algos pijn. Nostalgie is dus de pijn veroorzaakt door het onvervulde verlangen om terug te keren naar waar je ooit was en dat kan zowel een tijd als een plaats zijn. Want nostalgie is een heel abstract gevoel dat niet zozeer te maken heeft met herinneringen als wel met een onbestemde drang, een emotie die een hoge mate van negativiteit uitstraalt en de mens totaal opslorpt. De beste manier om iets aan die nostalgie te doen is dan ook op zoek gaan naar datgene wat ooit verloren ging en – dat is het klassieke scenario – vaststellen dat het door de jaren heen de proporties en de inhoud van een luchtballon heeft aangenomen.

Terugkeren naar het nostalgische land van hun jeugd is wat de hoofdpersonages uit Milan Kundera’s nieuwste roman Onwetendheid doen. Irena vluchtte in 1969 van Praag naar Parijs. De Lente was door de Russen de kop ingedrukt en veel jonge intellectuelen – Kundera zelf volgde in 1975 – ontvluchtten vol wanhoop hun vaderland. Wanneer het Oostblok in 1989 in elkaar klapt, keert Irena terug naar Praag, niet om er te blijven, maar om de banden met oude kennissen weer aan te halen. Niets blijkt echter onveranderd te zijn. Twintig jaar afwezigheid heeft van haar een ander mens gemaakt, en haar vroegere vriendinnen verwachten min of meer dat ze haar Parijse bruggen achter zich zal verbranden.

Slechts een persoon kan haar opbeuren, en dat is de ex-geliefde die ze op de luchthaven ontmoet. Josef blijkt vroeger een hartenbreker geweest te zijn, die naar Denemarken is gevlucht. Ook hij komt de schade aan het oude thuisland opmeten maar moet van een oude communist vernemen dat niemand nog langer inzit met het lot van Tsjechië. Irena herinnert hij zich niet meer.

In deze korte roman over de kracht en de onmacht van herinneringen gaat Kundera op zoek naar de tragedie die elk mensenleven treft en die nog het best met het woord tijd omschreven kan worden, of zoals Irena’s vriendin Milada het zegt: ‘Ooit zul je veel dingen weten en begrijpen, maar dan is het al te laat, want heel je leven blijkt te zijn beslist in een tijd dat je nog niets wist’.

Onwetendheid, door Milan Kundera, uitg. Ambo, Amsterdam 2002, 132 blz., 19,01 euro.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Filosofie.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste verhalen over filosofie. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.