Naar aanleiding van het Brexit-fiasco ontstond er een discussie in Engeland over de mogelijk wat gebrekkige oordeelskracht van de pro-Brexiteers. Deze mensen zouden niet goed beseffen wat hun stem betekende. De Brexiteers riepen uiteraard hetzelfde over de andere kant. Ze konden beide weleens gelijk hebben, maar men wordt geacht dit niet zo duidelijk aan de orde te stellen, omdat we na veel gedoe besloten hebben hier niet steeds opnieuw over te beginnen.
Plato was geloof ik de eerste die uitvoerig schreef over de vraag wie politieke macht mag uitoefenen. Hij werd daarbij opgejaagd door twee afschuwelijke episodes uit de geschiedenis van Athene. Allereerst was er de rampzalige Siciliaanse expeditie (415-413 v.Chr.) waarin het volk, opgenaaid door onder anderen Alcibiades (beetje een Boris Johnson-type), een niet te winnen strijd begon in Sicilië. U moet de details maar eens googlen, maar de les voor Plato was dat een vaardige prater het gepeupel gek genoeg kon krijgen om voor iets heel doms te stemmen. De tweede ramp was het regime van de Dertig Tirannen, een oligarchie die dertien maanden aan de macht was en op grote schaal tegenstanders vermoordde. De zo mogelijk nog veel bitterder les was dat een slechte machthebber ongestraft ernstige misdaden kon begaan.
Plato’s oplossing was even eenvoudig als onmogelijk. Hij vond dat alleen mensen die kennis en deugdzaamheid bezaten de staat mochten runnen. De rest hoefde zich daar niet mee te bemoeien via stemrecht of iets dergelijks, want daar boven werden immers alleen maar goede besluiten genomen op grond van de kennis en het diepe fatsoen van de machthebbers. Wij doen het anders in Europa, waarbij het niet zozeer opvalt dat ook de dommen mogen kiezen, maar dat de naar verluidt veel minder domme dames en heren die gekozen worden vaak zulke opvallend stomme dingen doen.
De Vietnam-oorlog, de Falkland-oorlog, de invasie van Afghanistan, de inval in Irak, het bombarderen in Libië, het georganiseerde Europese onvermogen om vluchtelingen in redelijke orde op te vangen – je kunt een schier eindeloze lijst van opvallend stomme dingen noemen die allemaal in gang gezet werden door mensen met een bovengemiddeld opleidingsniveau. Waarmee ik er niet voor wil pleiten dat alleen maar mensen die bewezen sukkels zijn mogen stemmen. Maar een hogere opleiding garandeert geen moreel gehalte. Bedenk dat de atoombom niet vervaardigd werd door ongeletterde schoonmakers of serveersters. Eigenlijk stuit je hier op het niet weg te schieten West-Europese vooroordeel dat onderwijs onvermijdelijk tot iets goeds leidt. Wat zegt u? Dat is het gevolg van de Verlichting? O, wist ik niet.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
