De arme Cruijff heeft kanker. Heeft-ie niet verdiend. Hij heeft de laatste twintig jaar immers niet meer gerookt. Ja, maar daarvoor heeft-ie twintig jaar wél gerookt! O ja, dat was ik even vergeten. Heeft-ie het nou wel of niet verdiend? Ziekte als eigen schuld. Vinden we heerlijk. Hume mag het dan ontzenuwd hebben en Kant mag het als een rimpeltje in ons brillenglas beschouwen, maar wij als amateurfilosofen weten wel beter: wij zijn gek op causaliteit. Je bent ziek, en daar is niet zomaar een oorzaak voor, nee jíj bent de oorzaak. Sinds Genesis is bekend dat we niet deugen, en dat blijven we onszelf op steeds nieuwe manieren aanpraten. De laatste paniek op het gebied van de mens als zelfvernietiger was het nieuws over bewerkt vlees. Daar krijg je darmkanker van. Hoe komt het toch dat we daar geloof aan hechten, terwijl het statistische uitmelken van de 800 of 900 bijeengevoegde onderzoekingen waar een risicopercentage uit gesleept werd voor ons volstrekt ondoorgrondelijk is? Hoe gevaarlijk deze plak worst is die ik nu naar binnen schuif blijft een raadsel. Nee, waarschijnlijkheidsleer helpt je hier niet uit de brand, want voor zieken geldt evenals voor geliefden maar één percentage, en dat is honderd. Hij houdt van je of niet. Je hebt het of je hebt het niet.
Ik dacht dat we wijzer geworden waren, omdat we op dit gebied veel achter ons hebben gelaten. Zo had je in de jaren vijftig van de vorige eeuw een bloeiende karakterologische folklore op grond waarvan men meende bepaalde ziektes aan iemands geestelijke levensstijl te kunnen verbinden. Diederik Stapel-psychologie. Veel meer incest in buurten met dure auto’s. Is het echt? Of wacht, veel meer verkrachtingen rond AZC’s. Maar de maagzweer en het hartinfarct werden indertijd gretig toegeschreven aan de manier waarop iemand in het leven stond. Die mensen richtten in hun lijf de ravage aan die ze eigenlijk in de wereld hadden willen veroorzaken. Onzin. Het hartinfarct nam wonderbaarlijk in frequentie af zonder dat de stress verdween en de maagzweer bleek veroorzaakt te worden door een bacterie.
Wij zijn ongeneeslijke betekeniszoekers. Daarom proberen we te praten met de wereld, die soms terugpraat in de vorm van een ziekte. Ziekte als een verwijtend of straffend antwoord. Ziekte als een klap terug. ‘Maar ik dee niks!’ Toch slaat de wereld onverwacht terug, en hard. Daarom zeggen we: maar hij mankeerde nooit wat! We willen een uitleg van deze rotstreek, maar een wetenschappelijke analyse helpt hier niks. Want wetenschap, zegt Markus Gabriel, is het lijk van God, en daar komt geen zinnig woord meer uit.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
