Op 12 januari overleed de Noorse ‘groene’ filosoof Arne Naess. Politiek filosoof Marius de Geus looft de vooruitstrevende blik van deze vrijzinnige bergbeklimmer.
Naess kreeg bekendheid als grondlegger van ‘deep ecology’. Marius de Geus, verbonden aan de Universiteit van Leiden, legt uit: ‘Volgens ‘deep ecology’ heeft de natuur een intrinsieke waarde. De mens moet de natuur beschermen omwille van de natuur zelf, niet omdat wij de natuur als middel nodig hebben om voort te bestaan: de natuur heeft eigenwaarde.’
Naess benadrukte de harmonie tussen mens en natuur. ‘De mens staat niet boven de natuur, maar is onderdeel van de natuur.’ Naess, een uitstekend bergbeklimmer, trok geregeld de woeste Noorse bossen in om één te worden met de natuur. De Geus geeft toe dat ‘eenwording’ een abstract begrip is. ‘Die eenheid is een gevoel, een gevoel dat wij in het verstedelijkte Nederland vaak missen.’ Eenheid vertaalt zich in een respect voor al het leven, ook van plant en dier. De mens moet de natuur zo min mogelijk schaden, een idee geïnspireerd door Ghandi’s concept van geweldloosheid.
Toch was Naess niet wereldvreemd. De Geus: ‘Hij wilde niet de moderne techniek opgeven, maar de natuur beschermen met ‘zachte’ technieken. Hij was daarbij vrij pragmatisch ingesteld.’ De Geus roemt zijn inzicht: ‘Zo had Naess al heel vroeg door dat de onttrekking van grondstoffen uit de Derde Wereld door het Westen enorme milieuproblemen en sociale ongelijkheid met zich meebrengt.’ Arne Naess werd 96 jaar.
Johan Olsthoorn
Naess’ werk is niet in het Nederlands vertaald. Zijn hoofdwerk is Ecology, Community and Lifestyle, uitg. Cambridge U.P. 1990, 240 blz., € 35,95
Arne Naess (r) op campagne voor de Noorse Groene Partij in 2003
