Marshall McLuhan werd in de woelige tijd van de jaren zestig, waarin de televisie en de radio opkwamen als nieuwe media, een ‘man van het moment’. Geboren in 1911 in het Canadese Edmonton, verrichte McLuhan al enige tijd onderzoek naar de ontwikkeling van media, communicatie en cultuur. Een academicus en bekeerd katholiek die gegrepen wordt door het technologische vraagstuk – en, kun je zeggen, die een gelukkige match vormde met de nieuwe media die hij beschrijft. In 1969 zal hij zelfs het onderwerp zijn van een uitgebreid interview in het tijdschrift Playboy, waarin zijn inzichten voor een breed publiek (maar in ouderwetse printvorm) uiteen worden gezet.
Miriam Rasch is een Nederlandse filosoof en schrijver. Ze is als docent verbonden aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Ze schrijft regelmatig over technologie, onder andere in haar boeken Frictie. Ethiek in tijden van dataïsme (2020) en Zwemmen in de oceaan. Berichten uit een postdigitale wereld (2017).
In het interview wordt gememoreerd hoe zijn studenten McLuhan uitdaagden zich in de populaire cultuur te verdiepen. Hij wilde dan ook in de eerste plaats zelf de media leren begrijpen, zonder ‘morele veroordeling of vrome verontwaardiging’. Je moet de technologische ontwikkelingen op zichzelf bestuderen, stelt hij, zonder je te laten afleiden door inhoud.
Hij ontwerpt daartoe in Media begrijpen (1964) een raamwerk dat tot op de dag van vandaag uitnodigt er zelf mee aan de slag te gaan. Zoals zijn beroemde idee dat het medium zelf de boodschap is. Wie kan de verleiding weerstaan om hierop door te denken en zich af te vragen hoe de media van nu hun rol spelen in bijvoorbeeld de Amerikaanse presidentsverkiezingen? Een online zoektocht leert dat velen zich hieraan hebben gewaagd maar dat de meningen over die rol verdeeld zijn. Facebook, het ongrijpbare medium waarbij geen hiërarchie bestond, gaf ons Obama. Twitter begon als een even cool medium, vluchtig en ironisch, maar verwerd tot een hete brij van alsmaar verder gepolariseerd ‘engagement’. Trump, de ultieme reality-tv-persoonlijkheid – past hij nu bij Twitter of eerder bij YouTube, het sociale netwerk dat van iedereen een potentiële realityster maakt? Is hij groot geworden door podcasts, zoals de een beweert, of toch gewoon met behulp van het aloude medium televisie, dat niet meer zo cool is als het was? Onze blik zal gekleurd zijn doordat we de uitkomst van de verkiezingen kennen.
Een ander bekend concept dat in Media begrijpen aan de orde komt, is dat van de technologie als ‘extensie’ (‘verwijding’) van een zintuig. Kleding, geld, de auto: het zijn allemaal voorbeelden van technologieën die een deel van de mens uitbreiden waardoor zijn bereik groter wordt. Maar het gaat er niet om dat de auto het mogelijk maakt om verder te reizen dan te voet of te paard, dat is te makkelijk gedacht. McLuhan onderzoekt hoe zo’n nieuwe technologie verandert wat het betekent om mens te zijn. De mensheid wordt een nieuwe richting ingeduwd op het moment dat een technologie als de klok of het wiel haar intrede doet. Hoe we de wereld ervaren, inrichten en organiseren, de moraal en de politiek – alles beweegt mee. Dat geldt voor de auto evenzeer als voor het internet.
Dit is een bewerkt fragment uit het voorwoord van Miriam Rasch bij Media begrijpen van Marshall McLuhan. Het boek is een herziene uitgave van een Nederlandse vertaling uit 2002 en is op 17 juli 2025 verschenen bij uitgeverij Ten Have.
Media begrijpen. De extensies van de mens
Marshall McLuhan
Ten Have
432 blz.
€ 24,99
