Filosofen hebben geen onderwerpen die ze kunnen claimen, vindt Jan Bransen, hoogleraar filosofie aan de Radboud Universiteit. Wat filosofie dan wel is?
‘Het is een manier van doorvragen op het conceptuele apparaat dat mensen gebruiken. Filosofie ontstaat overal waar twee of meer mensen samen zijn en zich buigen over het onbegrip dat ze delen. Waar twee mensen samen zijn is er begrip, maar ook onbegrip, omdat er woorden zijn – woorden die onthullen, maar ook verhullen. Die woorden verdienen aandacht. Ons begrippenkader heeft aandacht nodig. Die aandacht is filosofie.’
Soms lijkt die aandacht niet zo nodig te zijn, wanneer je elkaar goed begrijpt en aan een half woord genoeg hebt. Maar dan kan het juist goed zijn om filosofie te gebruiken, meent Bransen:
‘Filosofie houdt in dat je op het juiste moment argwanend bent over wat stilzwijgend vanzelfsprekend lijkt te zijn, het moment dat er iets vanzelfsprekends voorbijgaat dat niet voorbij mag gaan. Een van de dingen die nu heel urgent is in Europa is de morele betekenis van grenzen. Waarom mag een grens tussen naties zulke grote morele consequenties hebben? Dat is een vraag die nog behoorlijk nieuw is. Door die vraag nu te stellen laat je zien dat je er gevoel voor hebt om op het juiste moment de vanzelfsprekendheid te bevragen. Daarin toont zich die filosofische mentaliteit: in het stellen van de juiste vraag.’