‘Geboren worden is lijden, ouder worden is lijden, sterven is lijden, iets verlangen dat je niet kunt krijgen is ook lijden.’ Zo luidt een van de bekendste uitspraken van Boeddha (zesde eeuw voor Christus). Op het eerste gezicht lijkt zijn leer pessimistisch: alsof de mens van de ene existentiële crisis in de andere belandt. Bij nader inzien heeft het Sanskrietwoord dukkha echter een hele waaier aan betekenissen. Een kernbetekenis is die van ‘de aanlopende as’. Als een as niet goed kan ronddraaien, rolt het wiel niet optimaal en wordt een wagenrit ongemakkelijk. Dat is precies de betekenis van het begrip ‘lijden’: het menselijk bestaan bevat altijd een min of meer latente portie stress, onrust of ongenoegen. Kortom, la condition humaine.
Volgens de Boeddha is lijden een gegeven, maar hebben we wel de vrijheid om onze houding ten opzichte van het leven te bepalen. Lijden wordt namelijk veroorzaakt door ‘dorst’ of de begeerte om meer te hebben dan je op dit moment bezit. Wie erin slaagt om onthecht met zijn verlangens om te gaan, is niet langer in de greep van het lijden. Hiermee bedoelt de Boeddha niet dat de mens al zijn verlangens volkomen moet uitdoven, maar dat hij niet langer een slaaf van zijn begeerten is. De Indiase denker presenteerde zijn filosofie namelijk als een middenweg. Noch een leven in het teken van genot, noch een streng ascetische levenswijze leidt tot innerlijke rust. Het loslaten van begeerte schenkt wel vrede. Op die manier verloopt de levensrit (ver)lichter.
Wat kunnen we nog meer leren van de oosterse filosofie? Kom op 21 april 2018 naar Thinking Planet voor onder andere een lezing over confucianisme, depressies en burn-outs, een introductiecollege boeddhisme en een workshop qigong.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
