Kunstenaars: de strenge bezuinigingen hebben ervoor gezorgd dat ze het hoofd nog nauwelijks boven water kunnen houden. Wat zou er gebeuren als de kunsten verdwijnen? Hebben wij de kunst überhaupt wel nodig? De volgende vier filosofen menen van wel.
1. Kunst is de ideale vorm van opstand
‘Kunst is niet groot omdat ze revolutionair is, maar revolutionair omdat ze groot is’, zei filosoof Albert Camus. Maar waar uit zich dat in, die grootsheid van de kunst? Volgens Camus bij uitstek in het maatschappelijk verzet. Hij doelt hiermee vooral op de geschreven kunst, zoals romans. In een roman kun je een alternatieve wereld laten zien, een wereld waarin alles (radicaal) anders is. Volgens Camus kan men de wereld in een roman afwijzen zonder haar te verlaten. Zo biedt kunst je de ultieme, geweldloze opstand, zoals geen enkel ander medium dat kan.
2. Kunst is therapie
Volgens filosoof en schrijver Alain de Botton is kunst er in de eerste plaats voor het persoonlijke leven. Dit lijken musea stelselmatig te ontkennen: de therapeutische waarde van kunst wordt miskend door als een soort fabriek te functioneren. Het gaat in musea alleen nog om de studie naar kunst, de emotie die kunst oproept is niet relevant. De Botton benadrukt het belang van kunst door te wijzen op de rust en kalmte die ze (op ons) uitstraalt. Rust is iets dat wij – in tijden waarin mensen overlopen van zorgen en stress – harder nodig hebben dan ooit.
3. Kunst leert ons wat we moeten voelen
Kunst is sterk gekoppeld aan cultuur, meent filosoof Roger Scruton. De hoge cultuur, kunst en filosofie, leert ons wat we in moeilijke situaties moeten doen – en belangrijker nog – hoe we ons moeten voelen. Dit leren we door romans te lezen, waarmee we emotionele kennis opdoen. Scruton heeft het niet alleen over romans, maar ook over schilderkunst. Zo schrijft hij: ‘Landschappen zijn enorm belangrijk voor ons, want de schilder heeft daarin geprobeerd de natuur af te beelden alsof die een thuis voor ons is. Krachtige landschappen, zoals Cézannes schilderijen van de Provence, geven ons het besef dat dit onze natuurlijke leefomgeving is, dat we hier werkelijk thuis zijn.’
4. Kunst is een oefening om je de wereld anders voor te stellen
‘We vergapen ons en masse aan klassieke kunstwerken en laten de kunst van nu links liggen. En als we die al bekijken, missen we de urgentie ervan’, stelt cultuurfilosoof Maarten Doorman. Hedendaagse kunst is volgens Doorman een goed middel om te leren kijken. Bij moderne kunst moet je vaak net wat harder je best doen om te snappen wat het is, wat het betekent en hoe je ernaar moet kijken. Een automatisch gevolg hiervan is dat je je oordeel over het kunstwerk opschort. Kunst zorgt er ook voor dat we ons andere werelden kunnen voorstellen. Hierdoor gaan we nadenken over existentiële vragen. Wie ben ik? Wie kan ik worden?
Dit artikel is exclusief voor abonnees
