Zijn we een lichaam of hebben we een lichaam? Als we ons lichaam zijn, wat betekent dat dan? En zo niet, wat zijn we dan wel? Een ziel of geest? Onze hersenen? Lichamelijkheid is een veelbesproken onderwerp in de filosofie. In dit weekendlijstje vijf filosofen over het menselijk lichaam.
Wat het lichaam weet
Volgens de Franse filosoof Maurice Merleau-Ponty zien de wetenschap en filosofie een fundamenteel onderdeel van de ervaring over het hoofd: het lichaam. Onze ervaring van ons lichaam is namelijk heel anders dan hoe we andere objecten buiten ons ervaren. Wanneer je jezelf een hand geeft, bijvoorbeeld, ervaar je tegelijkertijd het aanraken en het aangeraakt worden: subject en object vallen samen. Dat heeft grote consequenties voor het denken. Wat weet het lichaam eigenlijk?
Lees hier het artikel over de fenomenologie van Maurice Merleau-Ponty.
Lekker in je vel
Een goede afstemming op je lichaam is een voorwaarde is voor een goed leven, meent de Belgische hoogleraar klinische psychologie Paul Verhaeghe. In zijn boek Intimiteit schrijft hij over hoe de relatie tot ons lichaam onze relatie tot anderen beïnvloedt. Geest, lichaam en omgeving zijn met elkaar verweven, maar ‘die verwevenheid wordt veronachtzaamd’. Het gevolg: een verstoorde relatie met ons lichaam, die zelfs in de maatschappij voor problemen kan zorgen.
Lees hier het interview met Paul Verhaeghe over zijn boek Intimiteit.
Meer dan een machine
Het is de schuld van de filosofie dat we lichaam en geest zo van elkaar scheiden, stelt hoogleraar Medical Humanities Jenny Slatman. Descartes beschreef het menselijk lichaam als een machine ‘die als vehikel dient voor een onstoffelijke geest’. Dat dualisme woekert door onze hele cultuur, en is het meest expliciet in de zorg. Heb je geestelijke problemen, dan ga je naar een psycholoog, en heb je lichamelijke pijn, dan ga je naar de dokter. Maar niet alle klachten zijn zo makkelijk te categoriseren.
Lees hier het interview met Jenny Slatman over belichaming.
Sportwijsheid
Als we sporten, vallen we als vanzelf samen met ons lichaam – zijn we ons lichaam – en staan we in directe verbinding met de buitenwereld, stelt filosoof Aldo Houterman. Voor sporters is het evident dat je kunt leren met je lichaam en niet alleen met je hoofd. ‘Als je beter naar je lichaam leert kijken en luisteren, leer je ook je eigen denkproces en je mogelijkheden beter begrijpen.’
Lees hier het interview met Aldo Houterman over sport en filosofie.
Filosoof onder het mes
Terwijl filosoof Maarten Meester op de snijtafel van het ziekenhuis ligt, overdenkt hij de filosofie van Descartes. Plotseling snapt hij de Franse filosoof pas echt: ‘er was een lichaam, klaar voor de operatie, en er was mijn denkend ik’. Voorafgaand aan de ingreep ervaart hij zichzelf als een lichaam dat zich schaamt voor zijn naaktheid, terwijl hij tijdens de ingreep een denkende geest is, die met de arts over filosofie discussieert. ‘Deze ervaring bevestigde voor mij hoe lichaam en geest afhankelijk van de omgeving op onverwachte manieren interacteren.’
Lees hier het hele artikel van Maarten Meester over het dualisme van Descartes.
