Wantrouw wie pleit voor het noodzakelijke

Januari 2017, een zaal in Amsterdam. Als Trump een half jaar vrij spel krijgt, zegt de Amerikaanse historicus Timothy ­Snyder, zal dat het einde betekenen van de democratie in Amerika. Het publiek huivert.

Ik was vast niet de enige die daarna de maanden aftelde. Vier jaar later konden we opgelucht ademhalen: hij had geen gelijk gekregen! Of toch? Nu lijkt het niet meer zo zeker. Zo gaat dat met voorspellingen; ze komen nooit honderd procent uit. Zelfs als ze correct blijken, had je nooit kunnen bevroeden langs welke omwegen het zou gebeuren.

Een ‘politiek van de onvermijdelijkheid’ (geen beslissingen nodig, geen verantwoordelijkheid mogelijk, de geschiedenis neemt toch wel zijn loop) is de eerste stap naar een ‘politiek van de eeuwigheid’ (de belofte van een rijk dat zowel binnen als buiten de geschiedenis ligt), zegt Snyder. Dan is de vrijheid gevlogen.

Daartussen zit misschien nog een fase, namelijk een politiek van noodzakelijkheid. Van vergaande beslissingen, maar nog altijd zonder verantwoording. Het onvermijdelijke overkomt je, het noodzakelijke vraagt actief handelen. Het eeuwige roept.

Ik verlang naar daadkracht in de politiek – wie niet – maar ben er ook bang voor. Wantrouw wie pleit voor het noodzakelijke. Hoed je voor beelden van het eeuwige. Geloof niet te snel in de belofte van de daad.