Home Filosofie en literatuur Walt Whitman: mensen zijn net grassprietjes | recensie
Filosofie en literatuur

Walt Whitman: mensen zijn net grassprietjes | recensie

Door Thomas Velvis op 22 oktober 2024

Walt Whitman
Walt Whitman op 35-jarige leeftijd. beeld Wikimedia Commons
FM11 Filosofie Magazine 11 echt nep fake Hans Schnitzler
11-2024 Filosofie magazine Lees het magazine
De poëzie van Walt Whitman vertelt ons iets wezenlijks over de verhouding tussen individu en gemeenschap, toont Jan-Hendrik Bakker.

Dit artikel krijg je van ons cadeau

Wil je onbeperkt toegang tot de artikelen op Filosofie.nl? Je bent al abonnee vanaf €4,99 per maand. Sluit hier een abonnement af en je hebt direct toegang.

Toen de Amerikaanse dichter Walt Whitman (1819-1892) in New York woonde, was er geen brug om hem van zijn woonplaats Brooklyn naar Manhattan te brengen, waar hij werkte. Hij nam elke dag de veerpont. In ‘Crossing Brooklyn Ferry’ dicht Whitman over die pont. Hij stelt zich voor hoe eeuwen later mensen net als hij over de reling zullen leunen en de bootmasten van Manhattan zullen zien. Zijn toekomstvisioen is niet uitgekomen: in 1883 werd de Brooklyn Bridge geopend, die de pont verving.

Maar met zo’n feitelijke manier van lezen misken je Whitmans gedachtegoed, volgens filosoof en schrijver Jan-Hendrik Bakker. Halverwege zijn boek De kracht van gras, een filosofisch onderzoek naar de poëzie van Whitman, analyseert Bakker ‘Crossing Brooklyn Ferry’. Om andermans ervaring te delen hoef je niet op dezelfde plek dezelfde dingen mee te maken. We zijn immers allemaal mensen en kunnen ons voorstellen hoe een rivier ruikt, hoe meeuwen klinken en hoe een deinende boot voelt. Door Whitmans gedicht te lezen kunnen we alsnog aan dezelfde reling komen te staan. Het gedicht, schrijft Bakker, is zelf een veerpont, die ons over de stroom van de tijd draagt.

Bakkers literaire analyses bevatten veel van dit soort knappe vondsten, waarmee hij laat zien dat de alledaagse gebeurtenissen in Whitmans gedichten iets fundamenteels zeggen over de relatie tussen individu en gemeenschap. Voor Whitman is ieder mens een uniek zelf, dat juist daardoor met andere individuen verbonden is. In zijn bundel Leaves of grass (1855) gebruikt Whitman de metafoor van gras: gras bestaat uit miljoenen individuen die toch een geheel zijn. Zo zou ook de prille Amerikaanse democratie volgens Whitman een gemeenschap moeten vormen.

Even tussendoor … Meer lezen over poëzie en filosofie? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:

Ontvang wekelijks het laatste filosofienieuws, de beste artikelen en af en toe een aanbieding.

Bakker haalt allerlei denkers en onderzoekers aan om te bewijzen dat Whitmans ideeën ook de hedendaagse democratie nieuw leven in kunnen blazen. Daarbij overtuigt hij het meest wanneer hij de link tussen poëzie en filosofie niet expliciet maakt; op die manier kan bijvoorbeeld Plato’s idee van de eenheid van alles gaan resoneren met Whitmans dichtregel ‘elke atoom die mij toebehoort is evengoed van jou’. Het is dan ook jammer dat Bakker aan het einde van het boek toch met concrete voorstellen komt voor een politiek programma in de geest van Whitman – en daarmee de lezer de kans ontneemt om zijn eigen conclusies te trekken.

De kracht van gras. Walt Whitman en onze tijd
Jan-Hendrik Bakker
ISVW Uitgevers
232 blz.
€ 19,95