Waarom zou je speculeren over een andere levensloop of alternatieve geschiedenis? Volgens filosoof Jeroen Hopster kunnen zulke gedachten nieuwe inzichten opleveren en onze belevingswereld verrijken.

Vasili Alexandrovitsj Archipov behoort tot de onbekende helden uit de wereldgeschiedenis. Archipov was een van de drie gezagvoerders aan boord van de B-59, een Sovjetonderzeeër die op 27 oktober 1962 voor de kust van Cuba voer. De Cuba-crisis was in volle gang. De onderzeeër had torpedo’s met kernkoppen aan boord en lag gereed om de Amerikaanse vloot te bombarderen. Radiocontact met de buitenwereld was verbroken; orders uit Moskou konden niet langer worden opgevolgd. De afspraak was dat de nucleaire torpedo’s zouden worden afgevuurd indien alle drie de gezagvoerders daartoe opdracht gaven. Aan boord ontstond onduidelijkheid of de oorlog al was uitgebroken. De kapitein dacht van wel en stelde voor een torpedo te lanceren. Er brak discussie uit, en een tweede officier stemde in met het voorstel van de kapitein. Maar de nummer drie – Archipov – hield het hoofd koel en wist zijn medegezagvoerders ervan te overtuigen dat ze naar de oppervlakte moesten komen en het contact met Moskou moesten herstellen. Een kernoorlog was afgewend.

Tekst loopt door onder afbeelding

Illustratie: Moker Ontwerp

Dit verhaal kwam pas in 2002 naar buiten, na het overlijden van Archipov. Volgens historici is dit hét moment waarop de Koude Oorlog bijna heet was geworden. Dichter bij een kernoorlog zijn we – vooralsnog – niet gekomen. Het heeft slechts één menselijke beslissing gescheeld – een beslissing die ook nog eens onder hoge druk genomen moest worden. Wat als Archipov anders had gekozen?