Natuurgebied de Oostvaardersplassen gaat na jarenlange discussiesop de schop. Wat zegt dit over onze kijk op natuur? Twee geweerkogels zijn het er nog niet over eens.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
OOSTVAARDERSPLASSEN, OCHTEND
In een mistige ochtendschemering klinken geweerschoten. Twee ongebruikte kogels liggen onder de bijrijdersstoel van de jeep van een groepje jagers.
BELLUM
Het is toch niet te geloven. Kunnen we eindelijk onze bestemming vinden, vallen we op het moment suprême uit het doosje.
PAX
Ach, wees blij dat je niet aan dit wrede spektakel hoeft mee te doen.
BELLUM
Wreed? De natuur is wreed. Wat die jagers doen is niet wreed, ze voeren natuurbeleid uit. Natuur is in dit land: wat de mensen vinden dat natuur moet zijn. Wij helpen om dat te realiseren.
‘De natuur bepaalt zelf wel wat ze moet zijn!’
PAX
Die even weerloze als majestueuze herten die hier geboren zijn hebben geen boodschap aan deze bespiegeling als wij ze straks doorboren.
BELLUM
Áls wij ooit nog iets doorboren. Misschien kijken de jagers nooit meer onder deze stoel. Dan doorboren wij helemaal niks en zijn we lood om oud ijzer.
PAX
Wonderlijk – jij hoopt dat je eraan mee kunt doen om dood en verderf te zaaien onder prachtige dieren.
BELLUM
Wat ben jij nou voor kogel? Je zingt het verkeerde liedje op het verkeerde moment. Er waren op deze vlakte meer herten en andere grazers dan het gebied kon voeden. Ze konden het gebied niet uit, en er waren ook geen wolven of andere roofdieren die ze terug konden dringen. Een paar jaar geleden was de dichtheid van grote grazers hier hoger dan die van de varkens in de intensieve veehouderij. Daarom zijn wij er. Zodat de natuur weer kan worden wat ze moet zijn.
‘Wij zijn er zodat de natuur weer kan worden wat ze moet zijn’
PAX
De natuur bepaalt zelf wel wat ze moet zijn! Er is ook heel druk gediscussieerd over de vraag of er hier een zeearend moest worden geherintroduceerd. Beleidsmatig lag dat enorm ingewikkeld. Intussen kwam die zeearend zelf aanvliegen vanuit Noord-Duitsland. Hij is nooit meer weggegaan, want er is hier nogal veel eten. Waar blijf je dan met je discussies?
BELLUM
Belangrijk detail: een zeearend heeft geen last van hekken. Je kunt toch moeilijk beweren dat mensen herten en andere grote grazers aan hun lot moeten overlaten in een omheind park? Ben je vergeten dat bezorgde burgers debeesten hier bij strenge winterkou illegaal kwamen bijvoeren? En dat de politiek later besloot dat boswachters dit ook moesten gaan doen?
PAX
Ook dat laat weer zien hoe verwrongen de situatie hier is geweest, en nog altijd is.
BELLUM
Verwrongen? Welnee. Dit land is gewoon te klein voor ongerepte natuur. Daarom moet je heel blij zijn als er een park is waar mensen zich kunnen voelen alsof ze in de ongerepte natuur zijn. De Amerikanen hebben dat in 1964 zelfs in de grondwet opgenomen: het recht op wildernis. Om dat te realiseren heb je soms kogels nodig.
PAX
Zeker nadat de kolonisten die het Amerikaanse continent betraden eerst al het wild dat er te vinden was met kogels begroet hadden!
BELLUM
Je voert een achterhoedegevecht. Alle dieren hier zijn onderwerp geweest van debat, net zoals andere probleemgevallen in dit land. Ze horen bij de Nederlandse samenleving, net zoals de kippen, koeien en varkens in hun megastallen. En het mooie is: het maakt helemaal niet uit of de natuur hier ongerept is of een menselijk construct. Het gaat erom wat mensen hier kunnen ervaren. Een wandeling door een natuurgebied met een hoge soortenrijkdom kan mensen een ervaring van sublieme schoonheid geven. Ze ervaren dan dat er meer is dan de wereld van wetmatigheden, waarin alles voorspelbaar en berekenbaar is. Volgens Kant kan deze ervaring mensen een zedelijk gevoel opleveren, een morele gestemdheid, die zonder dat sublieme niet te ervaren is. Dit soort ervaringen werkt door in de moraal. Ze kunnen leiden tot meer liefde voor de natuur, tot matiging.
PAX
De enige ervaring die ik hier heb is een soort gespletenheid: ook alles wat herinnert aan ongereptheid wordt gemanipuleerd door de mens.
De schoten zijn opgehouden. Een van de jagers komt terug bij de jeep en pakt iets uit een tas onder zijn stoel. Daarbij valt zijn oog op de vergeten kogels. Hij pakt ze allebei, stopt ze in zijn geweer en gaat weer op weg.
‘Denkpraatje’ is een fictieve filosofische dialoog. Deze aflevering is geïnspireerd op een interview met filosoof Johan van de Gronden door Anton de Wit.
