In een stuk met de intrigerende titel ‘How White Women Use Strategic Tears to Avoid Responsibility’ in The Guardian stelt Ruby Hamad dat het zwarte vrouwen regelmatig overkomt dat als zij kritiek geven op witte vrouwen, deze witte vrouwen daarvan zo kunnen schrikken (‘Waarom val je me aan?’) dat zij in tranen uitbarsten. Die tranen zijn symbolisch zo machtig dat de zwarte vrouw prompt sorry gaat zeggen tegen de persoon die haar schade toebrengt.
De tranen van witte vrouwen zijn zo machtig omdat ze als een teken van vrouwelijkheid – ‘onschuld’ – worden gezien. Zoals er toxic masculinity is, zou je misschien ook van toxic femininity kunnen spreken. Toxic masculinity – giftige mannelijkheid – is mannelijkheid in de overdrive, die schadelijk is voor de samenleving en voor mannen zelf – zoals geweld, woede of stoerdoenerij. In bepaalde omgevingen, zoals gevangenissen, heerst een cultuur van deze opgelegde mannelijkheid. Giftige vrouwelijkheid is niet een term die erg in zwang is, maar je zou je kunnen voorstellen dat er vrouwelijk stereotiep gedrag in de overdrive bestaat, waar zowel de maatschappij als vrouwen zelf last van hebben. Bijvoorbeeld te veel met het uiterlijk bezig zijn. Slachtoffergedrag zou daar ook bij kunnen horen.
Bij herlezing van Alain de Bottons Essays in Love (1993) stuitte ik op een mooi voorbeeld. De roman gaat over twee verliefde mensen. We volgen alle fases in hun liefdesgeschiedenis, ook het uiteenvallen ervan. Als Chloe is vreemdgegaan met de beste vriend van de ik-figuur en dat opbiecht, is de ik-figuur eerst sprakeloos en dan kwaad. Chloe begint te huilen. Ze huilt zo hard en kijkt zo gekweld dat de ik-figuur haar begint te troosten. De ironie ontgaat hem niet: de geliefde die zijn bijna ex-geliefde troost omdat zíj zo ontdaan is vanwege de boosheid die zij veroorzaakt heeft.
Omdat ik wit ben, en vrouw, voelde ik me aangesproken door Hamads artikel. Zou ík ook huilen om verantwoordelijkheid te ontlopen? Ik kan me geen specifieke situaties met zwarte vrouwen herinneren (dat kan een blinde vlek zijn), maar wat ik wel herken zijn de talloze vrouwelijke strategieën die ik (on)bewust inzet om verantwoordelijkheid te ontlopen, zoals twijfelachtig, onderdanig of onhelder gedrag, of voortdurend in de vraagvorm spreken. Daarom heb ik onlangs de geen-twijfeldag geïntroduceerd. Ik oefen mij op die dagen in meer daadkracht, ‘mannelijke’ taal en daarmee ook verantwoordelijkheid. Vandaag doe ik dit. Dit is wat ik wil. Dit vind ik niet oké. Want hoewel twijfelen voor een filosoof een pre is, kan het in het dagelijkse leven, net als tranen, een manier zijn om verantwoordelijkheid te ontlopen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
