Ik heb maar weinig bewegende beelden van Hannah Arendt gezien. Eigenlijk maar één fragment. Ik heb een aantal foto’s gezien en geen biografie gelezen. Echt een beeld van hoe zij als persoon was heb ik dus niet. En toch klopte de Hannah Arendt uit de film Hannah Arendt voor mijn gevoel niet helemaal.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Ze is me te tuttig. Ze draagt ouderwetse jurken en rare kralenkettinkjes. En ze is een beetje vervelend, hooghartig. Margarethe von Trotta maakte een film over een periode uit het leven van de Duits-Joodse filosofe, namelijk toen ze Eichmann in Jeruzalem schreef. Hannah Arendt wordt gespeeld door de Duitse actrice Barbara Sukowa.
Nee, dan de Nederlandse actrice Lineke Rijxman als Hannah Arendt in het toneelstuk Hannah en Martin. Zij had iets spannends, wilds en hartstochtelijks. Goed, zij speelde dan ook de jonge en de op Martin Heidegger verliefde Arendt – misschien maakt dat uit. In Trotta’s film zien we in flashbacks ook even een jonge Arendt, die open en hunkerend naar kennis en liefde is, in plaats van die betweterige tuthola.
Misschien wil ik wel niet dat heldinnen uit de filosofie geen leuke mensen blijken op het witte doek. In de film wordt gesuggereerd dat Arendts gebrek aan empathie ook leidde tot een theorie met gebrek aan empathie voor de slachtoffers onder de Joden.
Het mag dan een vervelend mens zijn, het bijzondere aan de film Hannah Arendt is dat de film er wél in slaagt om haar filosofie duidelijk over het voetlicht te brengen en waarom die zoveel weerstand opriep destijds. Het hete hangijzer in haar werk Eichmann in Jeruzalem is dat ze de collaborerende leiders van het Joodse volk bekritiseert. De redactie van de New York Times leest hardop voor uit Arendts artikel en discussieert erover. En je ziet Arendt haar college geven. Dankzij de film begrijp je waarom zelfs haar beste vriend zich na het verschijnen van het boek zich van haar af kon keren.
De film zet je ook aan het nadenken over het kwaad in onze tijd. De discussies gaan nu vaak over ‘lone wolves’, die juist geïsoleerd van de maatschappij tot vreselijke daden komen (denk aan Anders Breivik en Tristan van der Vlis). Hebben we een nieuwe filosofie nodig om deze (nieuwe?) vormen van kwaad te begrijpen?
Ik ben al met al wel tóch enthousiast geworden over fictiefilms over echte filosofen. Daar zijn er veel te weinig van. Sterker nog, ik kan er geen één bedenken, al kwam ik er googlend achter dat reeds Kant, Nietzsche en Descartes als filmpersonages bestaan. En een paar oude Grieken als Aristoteles en Socrates. Maar recente denkers? Kom maar op!
