Het onderwijs lijkt in een permanente crisis verkeren. Het ontbreekt de student aan algemene ontwikkeling en talenkennis, de scholier wordt overbelast met ‘zelfwerkzaamheid’ en staat onder de prestatiedruk van de CITO-toets. Leraar is bovendien al jaren een van de meest impopulaire beroepen. In de essaybundel De waarde van opvoeden: De filosofie van onderwijs en ouderschap gaat de Spaanse filosoof Fernando Savater de problemen in het onderwijs te lijf met de humor en de heldere stijl waarmee hij reeds faam verwierf in zijn bestseller Het goede leven – een reeks brieven aan zijn zoon over de kunst van het leven.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Ook nu weer schrijft Savater brieven, ditmaal aan de schooljuf en de Spaanse minister van onderwijs. De schooljuf steekt hij een hart onder de riem in de moeilijke tijden van een “gedesoriënteerde, samenleving” aan “fragmentatie en solipsisme” onderhevig. “Voorop staat dat ik van alle werkende mensen de leraren – de schooljuffen, schoolmeesters, ja alle docenten – beschouw als de meest noodzakelijke, de meest heldhaftige, de meest grootmoedige en de meest beschavende van allen die zich dagelijks inspannen om in de behoeften van een democratische samenleving te voorzien.”
Savater is misschien breedsprakig, moralisme valt hem niet te verwijten. Genuanceerd schrijft hij over de invloed van globalisering, relativisme en media op het onderwijs en tikt de al te hooghartige leraar op zijn vingers. Leraren vallen volgens hem maar al te vaak aan “pedagogische pedanterie” ten prooi. “In wezen is het probleem van de pedant dat hij geen beginners wil onderwijzen, maar door geleerden bewonderd wil worden.” Een goede leraar laat in zijn studenten vooral “intellectuele hartstocht” ontvlammen. Namen leraren deze raad maar ter harte en zouden wij ze maar wat meer respect gunnen, dan zouden leraar en onderwijs misschien eens uit hun voortdurende crisis raken.
De waarde van opvoeden: Filosofie van onderwijs en ouderschap, door Fernando Savater, uitg. Bijleveld, Utrecht 2002, blz. 207, € 14, 95
