Je hoort het steeds meer mensen zeggen: ‘Het is wat het is.’ Er spreekt gelatenheid uit: sommige dingen zijn nu eenmaal niet te veranderen of niet meer ongedaan te maken. De opmerking suggereert dat je die dingen dan maar moet aanvaarden. Het lijkt een beetje op het principe achter alle stoïcijnse wijsheden: leer onderscheid te maken tussen de dingen waaraan je iets kunt doen en de dingen waar je niets aan kunt doen; voor de laatste moet je je onverschillig houden, aan de eerste moet je werken. Door die gelijkenis met een oude filosofische traditie krijgt ook deze gangbare dooddoener soms het aureool van een zekere wijsheid. En toch klopt die niet.
Behalve dat wat het geval is, is er altijd ook nog onze eigen verhouding daartoe. Marx mag gemeend hebben dat de filosofen maar eens moesten beginnen de wereld te veranderen in plaats van zich te blijven beperken tot de interpretatie ervan, maar alleen al zijn eigen filosofie maakt duidelijk hoezeer ook maatschappelijke veranderingen bepaald worden door interpretaties. En wat grote of invloedrijke filosofieën in het groot doen, doen we allemaal voortdurend in het klein: we geven de werkelijkheid zelf vorm met onze interpretaties.
Meer columns lezen van de Denker des Vaderlands? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Dit werd me een tijd geleden met een schok duidelijk. Ik was een tijdlang lid van een internationale commissie, waarvan de leden elkaar één keer per jaar ontmoetten voor een meerdaagse vergadering, doorgaans in Zuid-Afrika. En zoals dat gaat: voorafgaand aan de vergaderingen begroet je elkaar, informeer je hoe het gaat, vraag je waar men mee bezig is en zo verder.
Toen ik weer eens zei dat ik te weinig tijd had voor alle dingen die ik moest of wilde doen werd een collega, een vrouw uit Nigeria, oprecht boos. Ze keek me vernietigend aan en reageerde fel: ‘Ik kan er niet goed tegen als mensen zo over hun gebrek aan tijd spreken. We hebben allemaal een heel leven lang tijd gekregen – en dan ben je nog ontevreden, wil je toch nog meer hebben!’ Ja, zo kun je er ook tegenaan kijken: niet zozeer wanhopig zoeken naar de tijd voor al die dingen die je wilt doen, maar beginnen bij de tijd die je hebt (een heel leven vol tijd!) en dan kiezen wat je daarin gaat doen.
Met onze interpretaties maken we de werkelijkheid tot wat ze is. Niets is wat het is, tenzij voor niemand.
