Moreel dilemma: moeten we inzetten op kernenergie?

Kernenergie wringt met drie belangrijke waarden: gezondheid, veiligheid en rechtvaardigheid. Allereerst kunnen de gevolgen van een kernongeluk catastrofaal zijn voor de volksgezondheid. Bij een goed gebouwde en zorgvuldig beheerde kerncentrale is de kans op zo’n ongeluk weliswaar klein, maar zoals de gevechten bij Zaporizja hebben laten zien kunnen kerncentrales ook in verkeerde handen vallen. Goed beheer kan nooit volledig gegarandeerd worden. Ten tweede gaat de productie van kernenergie gepaard met langlevend kernafval, dat tien- tot honderdduizenden jaren radioactief blijft. De bouw van kerncentrales roept vragen op over intergenerationale rechtvaardigheid: wat is een rechtvaardige verdeling van risico’s over verschillende generaties? Bij beslissingen over risico’s zijn altijd drie partijen betrokken: de partij die de beslissing neemt, de partij die er profijt van heeft om het risico te nemen en de partij die het risico draagt. De keus voor kernenergie zadelt toekomstige generaties op met de risico’s van radioactief afval, terwijl die generaties geen stem hebben in de beslissing om kernenergie te produceren. Weliswaar is het mogelijk om de levensduur van radioactief afval via een chemisch proces te verminderen, maar daarbij worden uranium en plutonium gescheiden – materialen die ook in kernwapens kunnen worden gebruikt. Dat is een derde bezwaar tegen kernenergie: de productie ervan levert dual use-producten op, die zowel voor civiele als voor militaire doeleinden kunnen worden ingezet. Daarmee wordt de wereld onveiliger: wie kernenergie produceert, beschikt eerder over materialen voor kernwapens. Tijdens de vele jaren die het duurt om een kerncentrale operationeel te maken, zullen de batterijen die hernieuwbare energie kunnen opslaan alleen maar beter worden. Waarom zouden we ons geld en onze energie niet daarin investeren?

Hoe catastrofaal waren de kernrampen van het verleden eigenlijk? Angst voor kernrampen lijkt, als we afgaan op de geschiedenis, overtrokken. Three Mile Island (1979), Tsjernobyl (1986) en Fukushima (2011) staan in het publieke geheugen gegrift als grote kernrampen, maar alleen het ongeluk in Tsjernobyl eiste directe slachtoffers. Vergeleken met andere energiebronnen, zo suggereert een historische vergelijking, is de schade die kernenergie toebrengt aan de volksgezondheid beperkt en vergelijkbaar met die hernieuwbare energiebronnen aanrichten. De gezondheidsrisico’s van kernenergie vallen dus mee. De voordelen staan bovendien buiten kijf. Kernenergie heeft een geringe CO2-uitstoot: als alternatief voor fossiele brandstoffen kan ze helpen om klimaatopwarming te beperken. Daarnaast dragen investeringen in kernenergie bij aan de energiezekerheid van toekomstige generaties. En een betrouwbare aanwas van energie, zo toont de geschiedenis, levert een belangrijke bijdrage aan de menselijke welvaart. Hernieuwbare energiebronnen helpen ook om CO2-uitstoot te reduceren, maar het is nog de vraag of die bronnen voldoende kunnen worden opgeschaald om aan een groeiende energiebehoefte te voldoen. Ten slotte is het ontwikkelen van kernenergie van geopolitiek belang. Veel westerse landen zijn op dit moment aangewezen op energie-import van onbetrouwbare regimes. Investeren in kernenergie helpt om grotere zelfstandigheid te verkrijgen. Veiligheidsrisico’s zijn er ook, maar die moeten worden afgezet tegen de risico’s van aanhoudende CO2-uitstoot, geopolitieke afhankelijkheid en een toekomstig energietekort. Een gemengd energieportfolio waar ook kernenergie toe behoort is, zo bezien, de minste van alle kwaden.